Vũ khí siêu thanh - loại vũ khí chiến lược đang là trung tâm của cuộc cạnh tranh giữa Mỹ, Nga và Trung Quốc. Nhiều quốc gia tiên tiến khác cũng lao vào nghiên cứu công nghệ này. Vì sao vũ khí siêu thanh lại quan trọng đến như vậy?

Vũ khí chiến lược của các siêu cường quốc

Theo Đại tá Đặng Đồng Tiến từ bài bình luận trên Tạp chí Quốc phòng toàn dân, nguyên nhân chủ yếu khiến các cường quốc quan tâm đặc biệt tới phát triển vũ khí siêu thanh, vì dòng vũ khí này có khả năng tấn công từ rất xa với vận tốc lớn nên không thể bị phát hiện và bị đánh chặn bởi các hệ thống phòng thủ tên lửa hiện nay.

Cuộc đua vũ khí siêu thanh hứa hẹn sẽ diễn ra ngày càng khốc liệt (Nguồn: Moderndiplomacy).

Thuật ngữ "siêu thanh" dùng để mô tả bất kỳ tốc độ nào nhanh hơn gấp 5 lần tốc độ âm thanh, tức là khoảng 6.116 km/h. Vũ khí siêu thanh có thể bay với vận tốc Mach 5 (lớn hơn 5 lần vận tốc âm thanh) và có thể tăng lên tới Mach 25.

Hiện nay có hai loại vũ khí siêu thanh chính là tên lửa hành trình siêu thanh và tên lửa liệng siêu thanh, mỗi loại sở hữu những ưu điểm và tiềm năng riêng.

Tên lửa hành trình siêu thanh được phát triển dựa trên việc tăng tốc độ tối đa của vũ khí hiện nay từ Mach 2 lên Mach 5, có khả năng đạt đến Mach 10. Loại tên lửa này sử dụng động cơ phản lực tĩnh siêu âm đặc biệt, hoạt động bằng cách đốt nhiên liệu trong luồng khí siêu thanh nén.

Tên lửa liệng siêu thanh là một kiểu đặc biệt của phương tiện hoặc đầu đạn có thể quay trở lại trái đất sau khi tách ra khỏi phương tiện mang (tên lửa đạn đạo). Loại tên lửa này đạt tốc độ Mach 20 hoặc lớn hơn khi được phóng từ tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM).

Trọng tâm phát triển hiện nay không chỉ tập trung vào việc tăng tốc độ cho tên lửa liệng siêu thanh mà còn là khả năng liệng xuyên qua các tầng khí quyển ở độ cao giữa 40 km và 100 km, sử dụng lực khí động lực học để hiệu chỉnh quỹ đạo, thậm chí không cần hệ thống động lực.

Nga được cho là đi đầu trong lĩnh vực này với thành công vang dội của tên lửa liệng siêu thanh Avangard. Tổng thống Putin tuyên bố Avangard là "vũ khí bất khả xâm phạm", giúp bảo vệ an ninh quốc gia Nga trong nhiều thập kỷ tới. Tên lửa Avangard có tầm bắn liên lục địa, di chuyển với tốc độ Mach 20 và có khả năng cơ động linh hoạt, né tránh các hệ thống phòng thủ hiện đại.

Trung Quốc cũng không kém cạnh khi liên tục thử nghiệm thành công tên lửa liệng siêu thanh DF-ZF, được cho là nhằm chống lại các nhóm tàu sân bay Mỹ hoạt động gần bờ biển nước này. Trung Quốc cũng đang tích cực phát triển cơ sở hạ tầng để thử nghiệm các loại phương tiện bay siêu thanh, cho thấy quyết tâm theo đuổi công nghệ này.

Mỹ, tuy là quốc gia tiên phong trong nhiều lĩnh vực quân sự, lại đang bị tụt hậu trong cuộc đua vũ khí siêu thanh. Mỹ tập trung phát triển các hệ thống vũ khí siêu thanh khác như AGM-183A, vũ khí siêu thanh tầm xa phóng từ mặt đất và hệ thống tấn công nhanh toàn cầu, thay vì ưu tiên tên lửa liệng siêu thanh chiến lược mang đầu đạn hạt nhân.

Sự thay đổi chiến lược của Mỹ dẫn đến việc phát triển hệ thống tên lửa tầm trung thế hệ mới, sau khi nước này rút khỏi Hiệp ước cắt bỏ vũ khí tầm trung chiến lược. Điều này làm dấy lên lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang mới giữa các cường quốc, tiềm ẩn nguy cơ leo thang căng thẳng và bất ổn khu vực.

Vũ khí siêu thanh - "con dao hai lưỡi"

Với sự tham gia của Nga, Mỹ và Trung Quốc. Mỗi quốc gia đều có những mục tiêu và chiến lược riêng trong việc phát triển loại vũ khí nguy hiểm này, dẫn đến những hệ lụy đáng lo ngại cho an ninh toàn cầu.

Nga coi vũ khí siêu thanh là chìa khóa để duy trì vị thế cường quốc quân sự hàng đầu và bảo vệ an ninh quốc gia trước các mối đe dọa tiềm tàng. Họ đã đầu tư mạnh mẽ vào lĩnh vực này và được cho là đã đạt được những tiến bộ vượt bậc, sở hữu một số loại vũ khí siêu thanh tiên tiến nhất thế giới. Mục tiêu của Nga là sử dụng vũ khí siêu thanh để răn đe các đối thủ, tăng cường khả năng tấn công phủ đầu và giành lợi thế trong các cuộc xung đột tiềm tàng.

Mỹ, lo ngại trước sự phát triển của Nga, cũng đang tăng tốc phát triển vũ khí siêu thanh. Tuy nhiên, Mỹ tập trung vào các hệ thống vũ khí khác so với Nga, với mục đích chính là kiềm chế Nga và Trung Quốc. Mỹ dự kiến triển khai vũ khí siêu thanh ở các khu vực chiến lược nhằm gia tăng khả năng tấn công nhanh chóng và chính xác vào các mục tiêu trên toàn cầu.

Trung Quốc cũng không nằm ngoài cuộc đua này. Họ đang nỗ lực phát triển vũ khí siêu thanh để đột phá hệ thống phòng thủ tên lửa của Mỹ và đe dọa trực tiếp các tàu sân bay Mỹ ở Thái Bình Dương. Trung Quốc coi vũ khí siêu thanh là công cụ quan trọng để bảo vệ lợi ích quốc gia và gia tăng ảnh hưởng trong khu vực.

Cuộc đua vũ khí siêu thanh tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho an ninh toàn cầu. Nó có thể dẫn đến leo thang căng thẳng quân sự, gia tăng nguy cơ xảy ra chiến tranh, thậm chí là chiến tranh hạt nhân. Việc phát triển và sử dụng vũ khí siêu thanh cũng có thể gây ra những thiệt hại to lớn về nhân mạng và môi trường.

Bên cạnh những lợi ích về mặt quân sự, vũ khí siêu thanh cũng mang đến nhiều thách thức cho các quốc gia như: Khó khăn trong việc kiểm soát do tốc độ và khả năng cơ động cao; Nguy cơ xảy ra tai nạn, có thể dẫn đến những hậu quả thảm khốc; Tạo gánh nặng tài chính do chi phí phát triển và duy trì vũ khí siêu thanh rất cao, gây áp lực lớn cho ngân sách quốc phòng của các nước.

Theo các chuyên gia, vũ khí siêu thanh có thể nói chính là “con dao hai lưỡi”, nếu không được kiểm soát một cách hiệu quả sẽ là nhân tố gây bất ổn định trên từng khu vực và toàn cầu, là khởi nguồn của cuộc chạy đua vũ trang mới, thậm chí đe dọa sự sống còn và phát triển của toàn nhân loại.

Để bảo đảm cân bằng chiến lược trong răn đe của vũ khí siêu thanh, đòi hỏi các cường quốc cần phải đạt được thỏa thuận trong phát triển loại vũ khí nguy hiểm này và hạn chế tối đa quy mô của chúng ở cấp độ cao. Đó cũng là điều kiện tiên quyết để tạo sự cân bằng chiến lược giữa các cường quốc, cũng như duy trì nền hòa bình, ổn định lâu dài trên thế giới.