Chuyến khảo sát được thực hiện trong bối cảnh chỉ còn chưa đầy 4 tháng nữa Việt Nam sẽ đón Đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu (EC) sang kiểm tra công tác chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (chống khai thác IUU) lần thứ 4 tại Việt Nam.

Khai thác cá minh bạch, hợp pháp - một trong những điều kiện để EC gỡ "thẻ vàng" IUU

Báo cáo với Phó Thủ tướng và đoàn công tác trong chuyến khảo sát, theo Ban Chỉ đạo về IUU tỉnh Kiên Giang, số tàu cá đã lắp đặt thiết bị giám sát hành trình là 3.634/3.698 chiếc, chiếm 98,26% tàu cá có chiều dài từ 15m trở lên; còn lại 64 tàu cá nằm bờ chưa lắp đặt giám sát hành trình.

Các lực lượng chức năng của tỉnh Kiên Giang phối hợp với các địa phương đã mở nhiều đợt cao điểm tuần tra, kiểm soát trên biển và đã tiến hành xử lý các phương tiện vi phạm khai thác IUU.

Các sở, ngành của tỉnh Kiên Giang đã xử lý 85 vụ/85 tàu với tổng số tiền phạt trên 2,6 tỷ đồng. Các địa phương đã lập biên bản và ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính 57/116 tàu cá với tổng số tiền 602 triệu đồng. Chủ tịch UBND tỉnh, các sở, ngành tỉnh đã xử phạt 50 trường hợp sử dụng thiết bị giám sát hành trình sai quy định với tổng số tiền trên 9,5 tỷ đồng.

Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang tới thăm Trạm kiểm soát biên phòng Sông Đốc - Ảnh: VGP/Hải Minh

Còn tại tỉnh Cà Mau, theo lãnh đạo địa phương này cho biết tỉnh có 4.148 tàu cá, trong đó có 1.515 tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15 m trở lên được lắp đặt thiết bị giám sát hành trình, đánh dấu tàu cá theo quy định, đạt tỉ lệ 100%.

Tỉ lệ cập nhật dữ liệu tàu cá vào phần mềm VN-Fishbase và Hệ thống giám sát tàu cá đạt 100%; kiểm tra, kiểm soát 100% tàu cá xuất, nhập bến tại các trạm kiểm soát biên phòng và Văn phòng IUU đặt tại 2 cảng cá chỉ định (Sông Đốc và Rạch Gốc); theo dõi, giám sát 24/7 tại Hệ thống giám sát tàu cá.

Tình hình tàu cá khai thác vi phạm vùng biển nước ngoài có xu hướng giảm nhưng vẫn còn diễn biến phức tạp. Năm 2022, tỉnh có 7 tàu cá/50 thuyền viên khai thác hải sản vi phạm vùng biển nước ngoài. Từ đầu năm 2023 đến nay, tỉnh Cà Mau tiếp nhận thông tin 3 tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài bị bắt giữ, xử lý.

Lực lượng chức năng Cà Mau đã phát hiện, xử phạt 262 vụ vi phạm về khai thác thủy sản, với số tiền hơn 9 tỷ đồng (vi phạm về khai thác IUU 147 vụ/7,306 tỷ đồng). Ngoài ra, tỉnh đang điều tra, xử lý một số trường hợp tàu cá che giấu, gửi thiết bị giám sát hành trình.

Nói về những khó khăn, vướng mắc mà địa phương này đang gặp phải trong tháo gỡ “thẻ vàng” IUU, theo lãnh đạo tỉnh Cà Mau, việc sang bán tàu cá không khai báo, không thực hiện thủ tục đăng ký lại với cơ quan có thẩm quyền, nhất là sang bán ra ngoài tỉnh, dẫn đến công tác quản lý, điều tra, xác minh đối với các hành vi vi phạm gặp rất nhiều khó khăn. Một số tính năng trên Hệ thống giám sát tàu cá chưa hoàn thiện. Cơ sở hạ tầng nghề cá trên địa bàn tỉnh chưa được đầu tư, nâng cấp tương xứng với nhu cầu thực tế; quy mô và số lượng cảng cá chỉ định chưa đáp ứng được nhu cầu cập, rời cảng để bốc dỡ sản phẩm thủy sản khai thác phục vụ công tác truy xuất nguồn gốc.

Do đó, tỉnh Cà Mau kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xem xét, ban hành quy định thời gian cụ thể về thực hiện trách nhiệm, thủ tục dân sự trong mua bán tàu cá, chuyển đổi hạn ngạch giấy phép khai thác thủy sản. Đồng thời, chỉ đạo rà soát, bổ sung Hệ thống giám sát tàu cá để địa phương thuận lợi trong quá trình theo dõi, khai thác xử lý dữ liệu. Bên cạnh đó, đề nghị Bộ này tham mưu cấp có thẩm quyền hỗ trợ khoảng 749 tỷ đồng để tỉnh đầu tư cảng cá phía bờ nam Sông Đốc, góp phần khắc phục cảnh báo "thẻ vàng" của EC…

Do công tác xác minh, chứng minh để xử lý, xử phạt tàu cá khai thác thủy sản trái phép vùng biển nước ngoài gặp nhiều khó khăn, do không có văn bản hoặc bản án chính thức từ nước bắt giữ, Cà Mau kiến nghị Bộ Ngoại giao đề nghị cơ quan chức năng của các nước có liên quan cung cấp thông tin, hồ sơ, chứng cứ để làm cơ sở cho lực lượng chức năng củng cố hồ sơ, xử lý vi phạm theo quy định.

Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang khảo sát, kiểm tra tiến độ xây dựng cầu sông Ông Đốc tại thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời - Ảnh: VGP/Hải Minh

Theo Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang, Cà Mau có tiềm năng thủy sản rất lớn, kim ngạch xuất khẩu tôm chiếm hơn 1/4 cả nước, chủ yếu xuất sang thị trường EU, vì thế tỉnh càng cần nỗ lực hơn trong bảo vệ và khai thác thủy sản bền vững bởi nếu không gỡ được "thẻ vàng" IUU, Cà Mau sẽ là một trong những địa phương bị thiệt hại nặng nhất.

Đồng tình với đề xuất của tỉnh Cà Mau cần có cơ chế khuyến khích, thu hút nguồn lực tư nhân đầu tư phát triển hạ tầng cảng cá trên nguyên tắc Nhà nước và nhà đầu tư đều có lợi khi mà nguồn lực từ ngân sách còn hạn chế, Phó Thủ tướng cũng chia sẻ với những khó khăn của các lực lượng chức năng trong thực thi nhiệm vụ trong điều kiện thẩm quyền được giao còn hạn chế, nhất là trong công tác xử phạt, đồng thời trang thiết bị chưa ngang tầm với yêu cầu nhiệm vụ.

Với Kiên Giang - địa phương có đội tàu khai thác thủy sản nhiều nhất cả nước, sản lượng lớn nhất nước – Phó Thủ tướng chia sẻ với những khó khăn của tỉnh đang gặp phải khi xử lý vi phạm IUU và những khó khăn của ngư dân.

Phó Thủ tướng cho rằng, thời gian gần đây, tỉnh Kiên Giang có nhiều tín hiệu tích cực trong nỗ lực chống khai thác IUU; mong muốn UBND tỉnh Kiên Giang và các ngành chức năng phối hợp tốt và có nhiều giải pháp để không để cho tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, cố gắng gỡ "thẻ vàng" IUU của EC từ nay đến cuối năm 2023.

Phó Thủ tướng giao Văn phòng Chính phủ tổng hợp đầy đủ các ý kiến, kiến nghị của các địa phương ven biển khác để có kế hoạch tổng thể xử lý, tháo gỡ.

Sau chuyến khảo sát tại 2 địa phương này, Phó Thủ tướng Trần Lưu Quang sẽ chủ trì cuộc họp với các tỉnh Tây Nam Bộ tại thành phố Cần Thơ về công tác phòng chống buôn lậu, phòng chống ma túy và chống khai thác IUU vào chiều 28/6 tới.