Trong những năm gần đây, tình trạng buôn lậu nguyên liệu thuốc lá từ Trung Quốc vào Việt Nam qua các tỉnh biên giới phía Bắc ngày càng gia tăng và trở nên phức tạp. Điều đáng lo ngại là phần lớn nguyên liệu thuốc lá được nhập lậu đều là những loại kém chất lượng, thậm chí là hàng thải loại, không đảm bảo các tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm.

Lợi nhuận cao ngất ngưởng từ việc buôn lậu nguyên liệu thuốc lá là động lực chính thu hút các đối tượng tham gia vào hoạt động bất hợp pháp này. Sự chênh lệch giá cả giữa hai bên biên giới, cùng với nhu cầu tiêu thụ lớn tại thị trường trong nước đã tạo ra một “mỏ vàng” cho các đối tượng buôn lậu.

Bên cạnh đó, địa hình phức tạp của huyện Trùng Khánh - Cao Bằng với nhiều đồi núi, sông suối hiểm trở, đặc biệt là dọc sông Quây Sơn đã trở thành tuyến đường vận chuyển lý tưởng cho các đối tượng buôn lậu. Sự hỗ trợ của các vùng nguyên liệu thuốc lá đã được quy hoạch tại địa phương càng tạo điều kiện thuận lợi cho việc hợp thức hóa số hàng lậu.

Cán bộ Đội Kiểm soát, Cục Hải quan tỉnh đang kiểm đếm số lượng thuốc lá lá bị tạm giữ.

Điều đáng nói, sau nhiều lần bị các lực lượng chức năng như Bộ đội Biên phòng, Hải quan, Công an và Quản lý thị trường huyện Trùng Khánh cũng như của tỉnh Cao Bằng phát hiện, bắt giữ và xử lý thì hiện nay, các đối tượng đã dùng các phương thức, thủ đoạn hết sức tinh vi và xảo quyệt. Nếu như trước đây, mỗi lần vận chuyển trái phép nguyên liệu thuốc lá nhập lậu qua biên giới, các chủ đầu nậu thường vận chuyển với số lượng lớn, thì nay các chủ đầu nậu không trực tiếp mua hàng như trước đây mà lợi dụng những người dân địa phương tự bỏ tiền sang Trung Quốc thông qua các đường mòn, lối mở để mua rồi mang vác vận chuyển qua biên giới vào nội địa. Sau đó, các đối tượng này mới tổ chức công khai mua lại của người dân địa phương.

Không chỉ thế, các đối tượng còn thay đổi hình thức vận chuyển nguyên liệu thuốc lá qua biên giới bằng cách gói buộc vào bao ni lông rồi thả cho trôi theo sông, suối để đánh lạc hướng lực lượng chức năng. Song song với đó, các đối tượng không sử dụng ô tô tải để vận chuyển lá thuốc lá lậu từ biên giới về các kho mà dùng xe ô tô bán tải, xe 16 chỗ nhằm thuận tiện cho việc vận chuyển, tẩu thoát trong trường hợp bị phát hiện, truy đuổi.

Mặc dù các vụ việc buôn lậu nguyên liệu thuốc lá liên tục bị phát hiện, nhưng việc xử lý vẫn còn nhiều bất cập do phần lớn các vụ việc chỉ bị xử phạt hành chính, khó truy tố hình sự do thiếu chứng cứ liên kết các đối tượng trong đường dây. Các đối tượng lợi dụng việc mua bán nguyên liệu thuốc lá tại các vùng trồng để hợp thức hóa hàng lậu, gây khó khăn cho công tác điều tra. Việc xác định nguồn gốc, xuất xứ của nguyên liệu thuốc lá gặp khó khăn do thiếu cơ sở dữ liệu và kỹ thuật giám định. Việc tiêu hủy hoặc bán thanh lý tang vật sau khi bắt giữ tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng để hợp thức hóa hàng lậu.

Để khắc phục tình trạng trên, cần có những giải pháp đồng bộ và quyết liệt: Bổ sung, hoàn thiện các quy định pháp luật để xử lý nghiêm các hành vi buôn lậu, tăng mức xử phạt và hình phạt. Xây dựng cơ sở dữ liệu về nguyên liệu thuốc lá, giúp xác định nguồn gốc, xuất xứ và truy vết hàng hóa. Quy định thống nhất về việc xử lý tang vật sau khi bắt giữ, tránh tình trạng lợi dụng để hợp thức hóa hàng lậu. Phối hợp với các nước láng giềng để ngăn chặn nguồn cung nguyên liệu thuốc lá lậu. Đào tạo, trang bị kiến thức, kỹ năng cho cán bộ, chiến sĩ để đấu tranh hiệu quả với tội phạm buôn lậu.Tăng cường tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá lậu và ý thức pháp luật.

Việc buôn lậu nguyên liệu thuốc lá tại Cao Bằng là một vấn đề phức tạp đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị. Để giải quyết vấn đề này một cách hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương và cộng đồng. Bên cạnh đó, cần có những giải pháp đồng bộ, lâu dài và phù hợp với tình hình thực tế.