Trong những tháng cuối cùng trước khi mãn nhiệm, chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden đang dồn lực để đạt được một thỏa thuận hòa bình nhằm chấm dứt xung đột tại Dải Gaza và Liban. Tuy nhiên, chiến thắng của cựu Tổng thống Donald Trump trong cuộc bầu cử vừa qua đã làm thay đổi cục diện. Tại Trung Đông, nơi mà chính quyền Biden đã dành nhiều tháng để thúc đẩy đàm phán, giờ đây các đối tác đã bắt đầu hướng ánh mắt đến tương lai, chờ đợi chính sách từ chính quyền mới của ông Trump.

Khẩu hiệu chúc mừng ông Donald Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ tại Tel Aviv, Israel ngày 6/11/2024. Ảnh AP

Nỗ lực hòa bình của chính quyền Tổng thống Biden

Ngay sau chiến thắng của ông Donald Trump vào ngày 5/11, Nhà Trắng thông qua người phát ngôn Bộ Ngoại giao Matthew Miller, đã khẳng định sẽ tiếp tục nỗ lực để đạt được hòa bình tại Trung Đông. Ông Miller nhấn mạnh: “Chúng tôi sẽ kiên trì theo đuổi mục tiêu chấm dứt xung đột tại Dải Gaza và chiến tranh ở Liban, đồng thời tăng cường viện trợ nhân đạo cho đến khi nhiệm kỳ kết thúc vào trưa ngày 20/1/2025”. Tuy nhiên, trong giai đoạn Washington chuyển giao quyền lực, nhiều nhà phân tích cho rằng tầm ảnh hưởng của Tổng thống Biden đối với khu vực đã suy giảm đáng kể. Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và các đồng minh của ông tại Trung Đông, dù vẫn tỏ ra lịch sự với Washington, nhưng cũng đang chờ đợi một chính quyền mới với những chính sách ưu tiên khác.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Israel Benjamin Netenyahu trong cuộc họp tại Tel Aviv năm 2023. Ảnh: NBC News

Brian Finucane, cố vấn cấp cao tại Nhóm Khủng hoảng Quốc tế, nhận định: “Các lãnh đạo trong khu vực hiện có ít động lực để thúc đẩy bất kỳ sáng kiến nào theo ý muốn của Mỹ. Họ có thể vẫn sẽ nghe điện thoại từ Washington, nhưng thực tế tất cả đều hướng đến một tương lai với các ưu tiên mới từ phía Tổng thống Trump”.

Tương lai của chính sách Mỹ tại Trung Đông

Tại Israel, Thủ tướng Netanyahu - đồng minh lâu năm của Tổng thống Trump - đã ăn mừng chiến thắng của ông Trump. Không lâu sau đó, ông Netanyahu đã sa thải Bộ trưởng Quốc phòng Yoav Gallant, một nhân vật được lòng chính quyền Biden, trong một động thái thể hiện rõ sự chuyển hướng về phía ông Trump. Dư luận quốc tế cho rằng, hành động này không chỉ nhằm “dọn đường” cho một chiến lược mới, mà còn nhấn mạnh thái độ sẵn sàng đối phó với các nhóm vũ trang tại Dải Gaza và Liban.

Ông Donald Trump và Thủ tướng Benjamin Netanyahu tham gia cuộc họp tại Nhà Trắng vào ngày 15/9/2020. Ảnh: AP

Ngay sau chiến thắng của Trump, nhiều quan chức Ả-rập và Israel bắt đầu điều chỉnh lại chiến lược. Tại Ai Cập, nơi thường xuyên đóng vai trò trung gian hòa giải ở Gaza, các quan chức cũng tạm dừng các nỗ lực thúc đẩy ngừng bắn để theo dõi xem Tổng thống Trump sẽ thực hiện những cam kết nào. Cả hai phong trào vũ trang lớn tại Gaza và Lebanon là Hamas và Hezbollah đều cho thấy sự “thờ ơ” với chính quyền Biden và chuyển sang kỳ vọng vào Trump. Tổ chức Hamas tại Dải Gaza đã tuyên bố rằng họ mong muốn ông Trump "rút kinh nghiệm từ những sai lầm của Tổng thống Biden", trong khi Hezbollah ở Liban bày tỏ sự hoài nghi và ít đặt kỳ vọng vào bất kỳ thay đổi chính sách nào của Mỹ đối với Israel.

Trong chiến dịch tranh cử của mình, ông Trump từng hứa sẽ mang lại hòa bình cho Trung Đông nhưng chưa tiết lộ rõ ràng phương cách thực hiện. Tuy nhiên, nếu nhiệm kỳ thứ hai của ông tiếp tục như nhiệm kỳ đầu tiên, ông Trump được kỳ vọng sẽ tiếp tục chính sách ủng hộ Israel mạnh mẽ. Trong nhiệm kỳ đầu, cựu Tổng thống đã đạt được một số thành tựu lớn đối với chính quyền Thủ tướng Netanyahu, bao gồm việc chuyển đại sứ quán Mỹ về Jerusalem và công nhận chủ quyền của Israel tại Cao nguyên Golan.

Một số nhà phân tích cho rằng chính quyền mới của ông Trump có thể sẽ cho phép Thủ tướng Netanyahu có nhiều “không gian hành động” hơn trong các vấn đề an ninh, đặc biệt là đối với Iran và các lực lượng ủy nhiệm của nước này tại khu vực. Ông Brett Bruen, cựu cố vấn chính sách đối ngoại của chính quyền Obama, dự đoán: “Ông Netanyahu hiểu rằng Tổng thống Trump sẽ trao cho ông ấy một ‘tấm séc trắng’ toàn quyền để thực hiện các kế hoạch chiến lược. Đó là lý do ông ấy đang chuẩn bị sẵn sàng, chờ đợi thời cơ thuận lợi”.

Những kỳ vọng từ chiến thắng của ông Trump

Chính sách của Tổng thống Biden đối với Israel vốn đã gây ra sự chia rẽ trong nội bộ đảng Dân chủ, đồng thời làm mất đi sự ủng hộ từ một bộ phận cử tri gốc Ả-rập, điều này thể hiện rõ qua kết quả bầu cử vừa qua của bà Kamala Harris. Sự ủng hộ của ông Biden dành cho Israel, mặc dù được các đồng minh truyền thống đánh giá cao, lại tạo ra một khoảng cách nhất định với các quốc gia Ả-rập. Trong khi đó, ông Trump, với lời hứa hẹn sẽ “không khơi mào chiến tranh mà sẽ ngăn chặn các cuộc chiến tranh”, lại nhận được sự kỳ vọng cao từ các lãnh đạo khu vực, dù chưa rõ ông sẽ thực hiện lời hứa này như thế nào.

Tối 6/11, ông Trump đã có bài phát biểu chiến thắng tại trung tâm hội nghị ở bang Florida trước những người ủng hộ. Ông hứa sẽ “ngăn chặn các cuộc chiến tranh”. Ảnh: AFP

Trung Đông hiện đứng trước một viễn cảnh bất định. Chính quyền của Tổng thống Biden, dù đã cố gắng xây dựng các nền tảng hòa bình, nhưng tầm ảnh hưởng của ông đã bị xói mòn sau chiến thắng của Tổng thống Trump. Trong khi đó, các đồng minh thân cận của Mỹ tại Trung Đông, bao gồm Israel và các quốc gia Ả-rập, đang chuyển mình để thích nghi với một thời kỳ mới, chờ đợi những chính sách và ưu tiên mà chính quyền ông Trump có thể sẽ mang đến.

Việc cựu Tổng thống Donald Trump tái đắc cử tạo ra nhiều kỳ vọng cho khu vực, đặc biệt là với các đồng minh quan trọng như Israel và Ai Cập - những quốc gia hy vọng sẽ được trao quyền tự quyết lớn hơn trong các vấn đề an ninh và đối phó với Iran. Dù tương lai của các cuộc đàm phán hòa bình có thể gặp nhiều trở ngại, Trung Đông đang bước vào một thời kỳ mới với những toan tính chiến lược mới từ cả hai bờ Đại Tây Dương, đầy biến động nhưng cũng hứa hẹn nhiều cơ hội.