Xác định chè Shan tuyết là cây trồng mũi nhọn trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và xóa đói giảm nghèo; trong những năm qua, tỉnh Hà Giang đã tập trung áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong trồng mới, thu hái và chế biến các sản phẩm chè. Nhờ đó, năng suất và chất lượng của chè Shan tuyết không ngừng được nâng lên, tạo nền tảng để phát triển chè Shan tuyết trở thành hàng hóa.

Chè Shan tuyết cổ thụ của Hà Giang đã có 1.324 cây được chứng nhận là Di sản Việt Nam

Hà Giang là một tỉnh miền núi biên giới phía Bắc có diện tích chè lớn thứ 3 cả nước (chỉ sau tỉnh Lâm Đồng và Thái Nguyên). Tính đến tháng 6/2023, tổng diện tích chè của Hà Giang đạt khoảng 21.000ha, trong đó có khoảng 18.200ha cho thu hoạch và sản lượng chè búp tươi ước đạt trên 91.000 tấn/năm. Chè Hà Giang được trồng tập trung chủ yếu tại 5 huyện Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên, Hoàng Su Phì và huyện Xín Mần. Trong 5 huyện trồng chè đã có 1.324 cây chè Shan tuyết cổ thụ được chứng nhận là Di sản Việt Nam.

Tuy diện tích chè của Hà Giang khá lớn nhưng chủ yếu được trồng phân tán, mật độ không đảm bảo; bên cạnh đó tại một số huyện vùng cao của tỉnh còn tồn tại khá nhiều diện tích chè cổ thụ có độ tuổi hàng trăm năm. Năng suất chè búp tươi của Hà Giang đạt thấp, bình quân 38,5 tạ/ha (chỉ bằng 35 % so với năng suất của chè Thái Nguyên và 42 % năng suất của chè Lâm Đồng). Nguyên nhân năng suất chè Hà Giang còn thấp là do không đảm bảo mật độ, nhiều diện tích chè đã bước vào giai đoạn già cỗi, việc đầu tư thâm canh không đảm bảo tiêu chuẩn kỹ thuật (chỉ có khoảng 25,7 % diện tích đảm bảo về tiêu chuẩn thâm canh).

Bên cạnh đó vấn đề thu hái và chế biến chưa theo đúng qui trình kỹ thuật đã làm giảm năng suất, chất lượng và giá trị kinh tế của cây chè; chủng loại chè đã qua chế biến chưa đa dạng, sản phẩm chè xuất khẩu chủ yếu ở dạng nguyên liệu thô. Ngoài ra, tỉnh Hà Giang chưa có hệ thống kiểm soát, đánh giá chất lượng sản phẩm chè một cách toàn diện trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ….

Bà con dân tộc Dao xã Nậm Ty huyện Hoàng Su Phì thu hái chè Shan cổ thụ

Trong khi đó Hà Giang lại có nhiều điều kiện thuận lợi về đất đai và các tiểu vùng khí hậu thuận lợi cho quá trình phát triển của cây chè. Do tiểu vùng khí hậu đặc thù đã tạo cho Hà Giang một số thương hiệu chè đặc sản như: Chè cổ thụ Shan tuyết Lũng Phìn (huyện Đồng Văn), chè Shan Nậm Ty (huyện Hoàng Su Phì), chè cổ thụ Cao Bồ (huyện Vị Xuyên)… nổi tiếng trong và ngoài nước. Người dân ở các huyện trồng chè đã có nhiều kinh nghiệm trong trồng trọt, chăm sóc, thu hái và chế biến các sản phẩm chè…

Xuất phát từ thực tiễn đó, trong những năm qua, tỉnh Hà Giang luôn xác định cây chè là cây trồng mũi nhọn trong phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Vì vậy công tác trồng mới, đầu tư khoa học kỹ thuật trong quá trình thâm canh, thu hái và chế biến luôn được tỉnh quan tâm bằng nhiều cơ chế, chính sách phù hợp như hỗ trợ lãi suất cho người dân và các thành phần kinh tế vay vốn trồng mới, thâm canh, cải tạo các vườn chè già cỗi; hỗ trợ các cơ sở chế biến chè, xây dựng thương hiệu và quảng bá sản phẩm…

Gian hàng trưng bày, quảng bá các sản phẩm chè đạt tiêu chuẩn OCOP 4 sao cấp tỉnh

Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) của Hà giang được triển khai từ tháng 3/2018, đến tháng 6/2021, tỉnh đã có 2 sản phẩm chè Shan tuyết đạt tiêu chuẩn OCOP 5 sao cấp quốc gia là: Hồng trà hộp 100 gam và trà xanh hộp 100 gam của Hợp tác xã Chế biến chè Phìn Hồ, xã Thông Nguyên huyện Hoàng Su Phì. Bên cạnh đó, Hà Giang có nhiều sản phẩm chè Shan tuyết đạt tiêu chuẩn OCOP từ 4 đến 5 sao cấp tỉnh.

Nghị quyết của Đại hội Đảng bộ tỉnh Hà Giang lần thứ XVII (nhiệm kỳ 2020 – 2025) xác định: Ưu tiên phát triển cây chè theo hướng hàng hóa đi đôi với không ngừng nâng cao năng suất và chất lượng của sản phẩm chè.

Đẩy mạnh áp dụng tiến bộ kỹ thuật trong công tác bảo tồn và khai thác hiệu quả các diện tích chè Shan tuyết cổ thụ... Thực hiện mỗi năm trồng mới 500ha, trong đó trồng thay thế các nương chè già cỗi 50ha, trồng dặm do chè mất khoảng từ 250 – 300ha, còn lại là các diện tích chè trồng mới. Phấn đấu đưa cây chè Shan tuyết thật sự trở thành cây trồng mũi nhọn, góp phần thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo trên địa bàn của tỉnh.