Kể từ khi có hiệu lực cách đây gần 22 tháng, Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác kinh tế khu vực, tăng cường khả năng phục hồi kinh tế và thúc đẩy năng lực chống chịu rủi ro của khu vực.

Hiệp định RCEP bao gồm 10 thành viên của ASEAN (Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam) và Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand. Hiệp định này có quy mô dân số 2,2 tỷ người (chiếm 30% dân số thế giới), có GDP là 38,81 nghìn tỷ USD (chiếm 30% GDP toàn cầu năm 2019) và chiếm gần 28% thương mại toàn cầu.

Tuy nhiên, tỷ lệ sử dụng các quy tắc xuất xứ RCEP vẫn còn khiêm tốn ở ASEAN và Trung Quốc là một trở ngại đáng kể đối với việc hiện thực hóa toàn bộ lợi ích của RCEP. Ví dụ, vào năm 2022, tỷ lệ hàng xuất khẩu có sử dụng các quy tắc xuất xứ RCEP của Việt Nam chỉ là 0,67%, thấp hơn nhiều so với tỷ lệ sử dụng trung bình (33,6%) của các hiệp định thương mại tự do (FTA) khác mà Việt Nam đã ký kết, trong khi tỷ lệ sử dụng các quy tắc RCEP của Thái Lan vào năm 2022 và 2023 chỉ lần lượt là 1,9% và 2,7% và giá trị xuất khẩu của Malaysia chỉ chiếm 0,07% tổng kim ngạch xuất khẩu của nước này sang các thị trường RCEP từ tháng 4/2022 đến tháng 2/2024.

Ước tính cho thấy, vào năm 2023, tỷ lệ sử dụng các quy tắc xuất xứ RCEP đối với hàng xuất khẩu và nhập khẩu của Trung Quốc lần lượt là 4,21% và 1,46%. Vì việc cải thiện đáng kể tỷ lệ sử dụng các quy tắc RCEP có thể mang lại lợi ích to lớn cho ASEAN, Trung Quốc và các thành viên khác.

Trong những năm tới, việc Trung Quốc đẩy nhanh quá trình mở cửa cấp cao không chỉ dẫn đến những đột phá lớn trong thương mại tự do Trung Quốc - ASEAN mà còn tạo động lực mới cho quá trình nâng cấp liên tục của RCEP.

Với GDP tích lũy và giá trị gia tăng sản xuất của Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc chiếm hơn 80% và giá trị thương mại của họ chiếm hơn 50% tổng giá trị của khu vực RCEP, ba quốc gia này là động lực chính của việc thực hiện đầy đủ RCEP và đã gặt hái được những lợi ích từ FTA khu vực. Vì vậy, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc sẽ tăng cường nỗ lực để đạt được đột phá trong các cuộc đàm phán FTA ba bên và hình thành các cơ chế hợp tác ba bên ở cấp độ cao hơn và rộng hơn, không chỉ củng cố các thành tựu hợp tác trong khuôn khổ RCEP mà còn thúc đẩy một loại hình hội nhập kinh tế khu vực mới.

Các bên tham gia RECP cũng nỗ lực phối hợp để bắt đầu mọi hoạt động có thể của Ban thư ký RCEP vào cuối năm nay để thông tin kịp thời được truyền tải đến các phương tiện truyền thông và công chúng, mọi diễn biến trong khu vực đều được theo dõi và phân tích, các cuộc đàm phán tiếp theo về các vấn đề chính bao gồm việc chuyển đổi các quy tắc xuất xứ từ "tích lũy một phần" sang "tích lũy toàn bộ" được phối hợp và một danh sách chọn bỏ toàn diện được đưa ra.

Ngoài ra, Ban thư ký RCEP sẽ phối hợp quá trình tăng cường luật pháp và thực thi công bằng trong các lĩnh vực như tiếp cận thị trường bình đẳng, cạnh tranh công bằng, bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và minh bạch về quy định, đồng thời khởi xướng các cuộc tham vấn về việc công nhận lẫn nhau các quy tắc, quy định, quản lý và tiêu chuẩn của ngành dịch vụ giữa các quốc gia thành viên.

Ban thư ký RCEP có thẩm quyền để ủy quyền cho các nhóm nghiên cứu độc lập hoặc chung trong khu vực RCEP để vạch ra một kế hoạch phát triển mạnh mẽ cho sự phát triển của RCEP trong thập kỷ tới. Sri Lanka, Chile và Đặc khu hành chính Hồng Kông của Trung Quốc đã nộp đơn xin gia nhập RCEP. Điều này sẽ khởi xướng quá trình mở rộng RCEP để biến RCEP thành một FTA xuyên khu vực.

Vào tháng 9/2022, Viện Cải cách và Phát triển Trung Quốc đã khởi xướng việc thành lập Mạng lưới nhóm chuyên gia RCEP, thu hút 18 nhóm chuyên gia từ 13 quốc gia. Kể từ khi thành lập, mạng lưới nhóm chuyên gia đã tiến hành nghiên cứu, tổ chức các cuộc thảo luận và trao đổi học thuật quốc tế về các vấn đề chính của RCEP và tổ chức các hội thảo đào tạo về việc thực hiện RCEP, xây dựng năng lực, lan tỏa ảnh hưởng của quan hệ đối tác trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, mạng lưới nhóm chuyên gia đang nỗ lực hơn nữa để thúc đẩy việc thực hiện toàn diện RCEP. Trước hết, tập trung vào việc giúp các quốc gia thành viên cải thiện tỷ lệ sử dụng các quy tắc RCEP và thường xuyên đánh giá mức độ thực hiện toàn diện, thúc đẩy trao đổi chính sách, phối hợp và truyền thông giữa các quốc gia thành viên và cung cấp hỗ trợ cho việc học hỏi chính sách lẫn nhau và phối hợp chính sách kinh tế vĩ mô.

Mạng lưới các nhà nghiên cứu cũng sẽ giúp thúc đẩy hội nhập kinh tế khu vực, tiến hành thảo luận, trao đổi và đối thoại về các vấn đề chính trong hợp tác với các quốc gia thành viên và giữa RCEP và các FTA khu vực và tiểu khu vực khác, tiến hành nghiên cứu chuyên sâu về hợp tác kinh tế và thương mại giữa Cảng thương mại tự do Hải Nam và ASEAN trong khuôn khổ RCEP… Hơn nữa, nên tìm cách tăng cường xây dựng năng lực thực hiện RCEP bằng thành lập "Học viện xây dựng năng lực thực hiện" RCEP để tiến hành đào tạo năng lực thực hiện RCEP được thể chế hóa.

RCEP đã đặt ra một chương trình nghị sự quan trọng bằng cách giải phóng các nguồn lực khổng lồ cho thương mại và đầu tư, đồng thời tạo điều kiện cho các hoạt động năng động trong chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Đây là một FTA cực kỳ quan trọng đối với thế giới trong bối cảnh bất ổn toàn cầu gia tăng và chính sách hướng nội của một số quốc gia, đồng thời tạo động lực cho thương mại và đầu tư toàn cầu và hỗ trợ chủ nghĩa khu vực cởi mở.