Các bộ trưởng tham gia đàm phán đã hoàn tất thỏa thuận nâng cấp FTA này trong năm 2022, tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 40 và 41 ở Phnom Penh, Campuchia. Các bên dự kiến ký bản nâng cấp của hiệp định vào mùa xuân năm 2023.

AANZFTA là một khu vực thương mại tự do lớn bao gồm hơn 650 triệu người và tổng GDP hơn 4,5 nghìn tỷ USD. Hiệp định này là hiệp định thương mại tự do chất lượng cao nhất của ASEAN về mở cửa thị trường đối với thương mại hàng hóa. Bằng cách nâng cấp AANZFTA, các quốc gia tham gia hy vọng sẽ thúc đẩy tăng trưởng sau đại dịch, tạo thuận lợi cho thương mại, giúp chuỗi cung ứng linh hoạt hơn và khuyến khích phát triển bền vững.

Việc nâng cấp diễn ra vào thời điểm nhiều nền kinh tế phát triển – bao gồm Australia và New Zealand – đang tăng cường dấu ấn của họ ở Đông Nam Á để đa dạng hóa chuỗi cung ứng và giảm thiểu rủi ro thương mại. Hoàn tất việc nâng cấp AANZFTA là một mục tiêu quan trọng đối với Campuchia trong thời gian nước này giữ chức chủ tịch ASEAN 2022. Các bộ trưởng lần đầu tiên khởi động các cuộc đàm phán nâng cấp vào tháng 9/2020 và tổ chức các cuộc đàm phán đầu tiên vào tháng 4 năm 2021. Các bên tham gia AANZFTA sẽ cần ký Nghị định thư thứ hai để sửa đổi AANZFTA vào năm 2023 để chính thức thông qua việc nâng cấp.

Bản nâng cấp đưa ra ba chương mới của AANZFTA: về mua sắm chính phủ, doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa (MSME), thương mại và phát triển bền vững. Bản nâng cấp cũng đưa ra các quy định mới về dịch vụ giáo dục và các quy định bổ sung về thương mại điện tử, cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng, thủ tục hải quan và tạo thuận lợi cho thương mại, thương mại hàng hóa, quy tắc xuất xứ, thương mại dịch vụ và đầu tư.

Các điều khoản mới hy vọng sẽ hiện đại hóa AANZFTA và giữ cho FTA phù hợp với các thông lệ quốc tế tốt nhất đã xuất hiện kể từ khi trở thành hiện thực. Trong một tuyên bố chung, các bộ trưởng AANZFTA nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cấp để tăng cường khả năng phục hồi của chuỗi cung ứng, khẳng định việc nâng cấp “là một minh chứng cho quyết tâm của các Bên AANZFTA nhằm đẩy nhanh phục hồi kinh tế sau đại dịch bằng cách tăng cường và mở rộng hội nhập kinh tế và hợp tác để thúc đẩy chuỗi cung ứng mạnh mẽ và linh hoạt hơn, giữ cho thị trường mở cửa cho thương mại và đầu tư và xúc tác tăng trưởng dài hạn bằng cách tận dụng thương mại kỹ thuật số và phát triển bền vững.”

Việc nhấn mạnh vào chuỗi cung ứng có khả năng phục hồi diễn ra khi các nền kinh tế trên thế giới đang phải đối mặt với sự gián đoạn thương mại kể từ khi đại dịch bắt đầu, một phần là do các chính sách ở Trung Quốc. Điều này đã khiến nhiều công ty đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ bằng cách tăng cường sự hiện diện của họ ở Đông Nam Á, chẳng hạn như Apple, đang khám phá khả năng chuyển một số hoạt động sản xuất sang Ấn Độ và Việt Nam.

Các bên tham gia AANZFTA lần đầu tiên ký hiệp định ban đầu tại Thái Lan vào tháng 2/2009 và hiệp định này có hiệu lực vào ngày 1 tháng 1 năm 2010. Điều này đánh dấu hiệp định thương mại giữa các khu vực đầu tiên cho cả ASEAN và khu vực thương mại tự do Quan hệ kinh tế chặt chẽ hơn (CER) bao gồm Australia và New Zealand. Các bên đã cập nhật AANZFTA vào năm 2015 thông qua Nghị định thư đầu tiên sửa đổi AANZFTA, giúp đơn giản hóa các quy trình chứng nhận cho việc vận chuyển hàng hóa.

AANZFTA là hiệp định thương mại ASEAN đầu tiên đồng thời bao gồm hàng hóa, dịch vụ, đầu tư và sở hữu trí tuệ. Điều này rất quan trọng vì nó yêu cầu các nước ASEAN phải đồng ý với các tiêu chuẩn của hiệp định thương mại, điều mà một số quốc gia kém tự do hóa về kinh tế hơn của khối - như Myanmar và Lào - trước đây đã miễn cưỡng thực hiện. Việc cắt giảm thuế quan theo AANZFTA đã được hoàn thành vào năm 2020, dẫn đến việc giảm thuế đối với hơn 90% hàng hóa giao dịch giữa các quốc gia. Tại các thị trường phát triển hơn của ASEAN, hiệp định đã giảm thuế đối với tới 96% hàng hóa. Hiệp định cũng loại bỏ các hàng rào phi thuế quan, chẳng hạn như trợ cấp xuất khẩu và hạn ngạch xuất nhập khẩu.

AANZFTA được hỗ trợ bởi các hiệp định thương mại khác giữa các nước Đông Nam Á với Australia và New Zealand, bao gồm Hiệp định Đối tác Chiến lược Toàn diện ASEAN-Australia và Đối tác Chiến lược ASEAN-New Zealand. Ngoài ra, cả Australia và New Zealand đều là thành viên của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) và Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương – hai hiệp định mà nhiều thành viên ASEAN cũng tham gia. Hơn nữa, Australia và New Zealand đều có các hiệp định thương mại tự do song phương với nhiều nước ASEAN. Australia có FTA với Indonesia, Malaysia, Singapore và Thái Lan, trong khi New Zealand có FTA với Malaysia, Singapore và Thái Lan.

Các hiệp định này làm tăng thêm các điều kiện thương mại giữa các quốc gia này. Các hiệp định thương mại đa dạng này đã góp phần mở rộng thương mại giữa ASEAN, Australia và New Zealand. Theo ASEAN, tổng thương mại hàng hóa giữa ASEAN và Australia tăng 49% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 81,6 tỷ USD vào năm 2021. Tổng thương mại hàng hóa giữa ASEAN và New Zealand tăng 22,5%, đạt 11 tỷ USD trong năm đó. Ngoài ra, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) từ Australia và New Zealand vào ASEAN lên tới 589 triệu USD vào năm 2021.

Việc nâng cấp AANZFTA báo hiệu rằng Australia, New Zealand và ASEAN sẽ tiếp tục làm sâu sắc hơn mối quan hệ kinh tế khu vực khi nền kinh tế toàn cầu phục hồi sau những tác động của đại dịch. Những điều kiện này giúp các doanh nghiệp từ Australia và New Zealand cũng như bất kỳ doanh nghiệp nào có vị trí thuận lợi để hưởng lợi từ các cơ hội do sự tăng trưởng và năng động của Đông Nam Á mang lại.