Gần đây, sự xuất hiện của các sàn thương mại điện tử giá rẻ từ Trung Quốc, nổi bật là Temu, đã gây ra một cơn sốt trong thị trường Việt Nam. Với sự hậu thuẫn mạnh mẽ từ các tập đoàn công nghệ lớn như PDD Holdings tập đoàn mẹ của Pinduoduo, những nền tảng này hứa hẹn sẽ tạo ra một cuộc cạnh tranh khốc liệt, làm thay đổi sâu sắc bức tranh thương mại điện tử vốn đang sôi động tại Việt Nam.

Trong năm 2023, thương mại điện tử Việt Nam đã ghi nhận tốc độ tăng trưởng ấn tượng đạt 25%, khẳng định vị thế là một trong những thị trường hấp dẫn nhất thế giới. Tuy nhiên, sự gia nhập của các "ông lớn" từ Trung Quốc như Temu, Taobao, 1688 hay Shein đang tạo ra những thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp nội địa và các sàn thương mại điện tử hiện có.

Theo dự báo từ Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại (Bộ Công Thương), tổng doanh thu thương mại điện tử bán lẻ hàng hóa năm 2024 có thể tăng khoảng 45% so với năm 2023, đạt gần 30 tỷ USD, chiếm khoảng 14% tổng mức bán lẻ hàng hóa của cả nước. Sự phát triển này đã thu hút không chỉ các doanh nghiệp trong nước mà còn cả nhiều "ông lớn" đến từ nước ngoài, đặc biệt là Trung Quốc.

Hiện tại, các sàn thương mại điện tử như Shopee và TikTok Shop đang thống trị thị trường với tổng cộng hơn 91% thị phần. Sự hiện diện của 2 "gã khổng lồ" này đã tạo ra một bức tường thành vững chắc, khiến cho các sàn thương mại điện tử Việt Nam khác như Lazada, Tiki, và Sendo gặp không ít khó khăn trong cạnh tranh.

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam đối mặt với áp lực cạnh tranh khốc liệt. (Ảnh minh họa)

Tuy nhiên, cục diện thị trường có thể sẽ thay đổi khi các sàn thương mại điện tử giá rẻ từ Trung Quốc như Taobao, Temu, và 1688 chính thức gia nhập. Với lợi thế về giá cả cạnh tranh, đa dạng sản phẩm và kinh nghiệm kinh doanh, các "tay chơi" mới này hứa hẹn sẽ mang đến một làn gió mới, đảo lộn trật tự hiện tại của thị trường.

Người tiêu dùng Việt Nam, đặc biệt là giới trẻ nhóm đối tượng luôn nhạy bén với những xu hướng mới và yêu thích sản phẩm giá rẻ đang tỏ ra vô cùng hào hứng trước cơ hội tiếp cận nguồn hàng đa dạng và giá cả phải chăng từ đất nước tỷ dân. Trước đây, để mua hàng trên Taobao, người tiêu dùng thường phải thông qua các đại lý trung gian, khiến cho quá trình mua sắm trở nên phức tạp và chi phí cao hơn. Nhưng với sự ra đời của các sàn thương mại điện tử mới, người tiêu dùng giờ đây có thể tự do lựa chọn sản phẩm, thanh toán trực tuyến và nhận hàng nhanh chóng, thậm chí còn nhanh hơn cả khi mua hàng tại các sàn thương mại điện tử nội địa.

Dẫu vậy, sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, đặc biệt là các đơn hàng nhỏ lẻ từ Trung Quốc, đang đặt ra những thách thức chưa từng có đối với hệ thống quản lý thuế và hải quan của Việt Nam. Theo số liệu của Bộ Thông tin và Truyền thông, nửa đầu năm nay, mỗi ngày có từ 4 đến 5 triệu đơn hàng từ Trung Quốc về Việt Nam, với giá trị khoảng 50 triệu USD, không phải đóng thuế.

Theo quy định hiện hành, hàng hóa nhập khẩu có giá trị dưới 1 triệu đồng được miễn thuế nhập khẩu và thuế giá trị gia tăng. Điều này ban đầu được đưa ra nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người tiêu dùng, nhưng lại vô tình trở thành kẽ hở cho các doanh nghiệp lợi dụng, nhập lậu hàng hóa và trốn thuế. Việc hàng triệu đơn hàng nhỏ lẻ với giá trị thấp được nhập khẩu mỗi ngày đã tạo ra một lỗ hổng lớn trong quy định thuế hiện hành, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến ngân sách nhà nước và tạo ra sự bất bình đẳng trong cạnh tranh.

Trong khi các doanh nghiệp sản xuất trong nước phải chịu đầy đủ các loại thuế, hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc lại được hưởng ưu đãi về thuế, tạo ra lợi thế cạnh tranh không lành mạnh. Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại cho ngân sách nhà nước mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của các doanh nghiệp nội địa.

Trước tình hình này, nhiều quốc gia trên thế giới, như Mỹ và Liên minh châu Âu, cũng đang đối mặt với những thách thức tương tự. Các nước này đang cân nhắc việc bãi bỏ quy định miễn thuế đối với hàng hóa có giá trị thấp nhằm tăng cường quản lý thuế và bảo vệ sản xuất trong nước. Thái Lan và Singapore đã đi đầu trong việc áp dụng thuế giá trị gia tăng 7% với tất cả hàng hóa nhập khẩu, bất kể giá trị.

Quyết định có nên tiếp tục miễn thuế hay áp dụng thuế đối với các đơn hàng nhỏ lẻ là một bài toán khó. Nếu tiếp tục miễn thuế, ngân sách nhà nước sẽ bị thất thu và sản xuất trong nước sẽ gặp khó khăn. Ngược lại, nếu áp dụng thuế, giá thành hàng hóa sẽ tăng lên, ảnh hưởng đến lợi ích của người tiêu dùng. Hơn nữa, việc quản lý và thu thuế đối với một lượng lớn đơn hàng nhỏ lẻ sẽ đòi hỏi một hệ thống quản lý hoàn chỉnh và đội ngũ cán bộ có trình độ cao.

Trong khi Trung Quốc đã xây dựng một hệ thống sản xuất và phân phối khép kín, từ khâu nguyên liệu đầu vào cho đến sản phẩm cuối cùng, các nhà sản xuất trong nước đang gặp nhiều khó khăn. Chi phí logistics cao cũng đang là một trong những gánh nặng lớn nhất đối với doanh nghiệp Việt Nam. Theo báo cáo Logistics Việt Nam 2023, chi phí logistics chiếm tới 15-20% chi phí sản xuất kinh doanh, cao hơn đáng kể so với mức trung bình 8-10% của thế giới.

Logistics đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc quyết định sự thành bại của doanh nghiệp. Tuy nhiên, hệ thống logistics của Việt Nam hiện vẫn còn nhiều hạn chế, khi hạ tầng kho bãi chưa đồng bộ và còn nhiều khâu trung gian, dẫn đến chi phí logistics cao và thời gian giao hàng kéo dài. Các doanh nghiệp Việt Nam thường chỉ có thể gom hàng 1-2 lần/ngày, gây ra sự chậm trễ trong quá trình giao hàng và làm giảm sự hài lòng của khách hàng.

Thực tế cho thấy, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một trung tâm logistics của khu vực với nhiều tiềm năng và lợi thế sẵn có. Các doanh nghiệp cần chủ động thay đổi, học hỏi từ những mô hình kinh doanh thành công và tận dụng các công nghệ hiện đại để tối ưu hóa quy trình kinh doanh. Nếu không nhanh chóng cải thiện hệ thống logistics, doanh nghiệp Việt Nam sẽ gặp vô vàn khó khăn trước sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt này.