Trong tháng 9 vừa qua, Trung Quốc đã xuất khẩu lượng thép đạt mức cao nhất trong vòng 8 năm qua, giữa bối cảnh ngành công nghiệp này phải đối diện với tình trạng dư thừa công suất do thị trường bất động sản suy thoái và nhu cầu trong nước giảm mạnh. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng sự gia tăng xuất khẩu thép có thể làm trầm trọng thêm các căng thẳng thương mại toàn cầu.

Theo số liệu từ hải quan, lượng thép xuất khẩu của Trung Quốc trong tháng 9 đạt 10,15 triệu tấn, tăng 25,9% so với cùng kỳ năm ngoái, đây là mức cao nhất kể từ tháng 6 năm 2016. Tuy nhiên, giá trị thép xuất khẩu lại giảm 11,62% so với năm trước. Trong khi đó, trong 8 tháng đầu năm 2024, Trung Quốc đã xuất khẩu 66,818 triệu tấn thép, tăng 31,8% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng tổng giá trị xuất khẩu giảm 10,7%.

Với sản lượng chiếm hơn một nửa lượng thép trên thế giới, Trung Quốc chủ yếu tiêu thụ thép trong các lĩnh vực như xây dựng, cơ sở hạ tầng, máy móc và ô tô. Tuy nhiên, ngành xây dựng, vốn chiếm tới 35% lượng tiêu thụ thép trong nước, đã bị ảnh hưởng nặng nề do cuộc khủng hoảng kéo dài trong lĩnh vực bất động sản. Tính đến tháng 8, số lượng nhà mới xây dựng giảm 22,5% so với cùng kỳ năm ngoái, khiến hoạt động xây dựng chậm lại, buộc các nhà sản xuất thép phải đẩy mạnh tìm kiếm thị trường nước ngoài.

Xuất khẩu thép của Trung Quốc trong tháng 9 đạt mức cao nhất 8 năm qua, khi nhu cầu trong nước giảm mạnh, làm gia tăng nguy cơ căng thẳng thương mại quốc tế - (Ảnh minh họa)

Trong 8 tháng đầu năm 2024, các thị trường xuất khẩu thép lớn nhất của Trung Quốc là Việt Nam (chiếm 10,25% tổng lượng xuất khẩu), Hàn Quốc (8,71%) và Indonesia (5,25%).

Theo ông Yan Liang, nhà kinh tế tại Đại học Willamette (Mỹ), chia sẻ: "Vấn đề chính nằm ở tình trạng thừa công suất và việc cạnh tranh giữa thép giá rẻ và thép chất lượng cao". Ông cho rằng ngành thép Trung Quốc đang đối mặt với vấn đề cấu trúc cung - cầu, với sự sụt giảm nhu cầu từ ngành nhà ở trong khi sản xuất vẫn tiếp tục tăng. Động thái tăng cường xuất khẩu thép của Trung Quốc có thể làm gia tăng căng thẳng thương mại với nhiều quốc gia.

Năm nay, Trung Quốc đã phải đối mặt với 28 cuộc điều tra thương mại liên quan đến thép từ 12 nền kinh tế, bao gồm Liên minh châu Âu, Hoa Kỳ, Brazil, Việt Nam và Malaysia. Con số này tăng mạnh so với chỉ hai cuộc điều tra vào năm ngoái, cả hai đều do Mỹ khởi xướng. Các cuộc điều tra chủ yếu tập trung vào việc Trung Quốc xuất khẩu thép dư thừa ra thị trường quốc tế, gây áp lực lên các nhà sản xuất thép tại các quốc gia khác.

Mặc dù Trung Quốc đã thực hiện các biện pháp hạn chế sản lượng thép từ năm 2016, sản xuất vẫn tiếp tục gia tăng do lợi nhuận ngành tăng cao, chỉ đến khi các biện pháp cắt giảm công suất tiếp tục được áp dụng vào năm 2020. Tuy nhiên, tình trạng thua lỗ vẫn diễn ra trên diện rộng. Theo Mysteel, tính đến ngày 6/9, 95,7% trong số 247 doanh nghiệp thép được khảo sát tại Trung Quốc đang hoạt động thua lỗ.

Hiệp hội Sắt thép Trung Quốc gần đây đã tổ chức một cuộc họp để giải quyết vấn đề công suất dư thừa, nhấn mạnh vào việc cần loại bỏ các "năng lực zombie" – tức các doanh nghiệp không hiệu quả vẫn tồn tại nhờ vào sự trợ cấp của chính phủ. Hiệp hội cũng kêu gọi sáp nhập và thoái vốn các doanh nghiệp yếu kém để nâng cao hiệu quả sản xuất.

Dự báo trong năm nay, xuất khẩu thép của Trung Quốc có thể đạt 100 triệu tấn, mức cao nhất trong 8 năm qua. Tuy nhiên, với việc xuất khẩu thép dư thừa đang gia tăng, nguy cơ đối mặt với các cuộc điều tra thương mại quốc tế cũng ngày càng lớn.

Ngành thép Trung Quốc đang đứng trước ngã rẽ quan trọng khi phải đối mặt với áp lực từ cả trong nước và quốc tế. Mặc dù gia tăng xuất khẩu có thể là giải pháp tạm thời cho tình trạng dư thừa công suất, nhưng về lâu dài, ngành này sẽ cần phải tái cấu trúc để đảm bảo sự bền vững và giảm thiểu rủi ro từ các cuộc điều tra thương mại.