Trong 18 năm tới, ngành điện lực của Liên bang Nga sẽ trải qua những thay đổi lớn, được định hướng bởi bản dự thảo Tổng sơ đồ 2042. Kế hoạch này không chỉ nhằm đảm bảo nguồn cung cấp điện ổn định mà còn góp phần giảm thiểu khí thải cacbon và thúc đẩy phát triển bền vững.

Tỷ trọng điện hạt nhân của Nga sẽ tăng đáng kể từ 11,7% hiện tại lên 15,3% vào năm 2042. Ảnh: Bloomberg

Cơ quan vận hành hệ thống điện của Nga, phối hợp với Bộ Năng lượng và các bên liên quan, đã công bố dự thảo này để lấy ý kiến công chúng, với dự kiến sẽ được phê duyệt trước cuối năm 2024. Tổng sơ đồ 2042 không chỉ xác định các mục tiêu chiến lược cho ngành điện mà còn đưa ra các biện pháp cụ thể để đáp ứng nhu cầu điện năng ngày càng tăng và đảm bảo sự bền vững của hệ thống điện quốc gia.

Theo dự báo, nhu cầu tiêu thụ điện năng của Nga sẽ tăng đều đặn từ năm 2023 đến năm 2042, với mức tăng trưởng trung bình hàng năm 2,1% giai đoạn 2023-2030 và 1,3% giai đoạn 2023-2042. Tổng công suất tiêu thụ sẽ tăng từ 171 GW lên 208 GW vào năm 2042. Với nhu cầu tiêu thụ tăng, Nga sẽ cần nâng cấp và xây dựng các nhà máy điện mới để duy trì sự cân bằng trong hệ thống điện và đảm bảo độ tin cậy. Tổng sơ đồ 2042 đặt ra các mục tiêu cụ thể cho việc phát triển các nguồn năng lượng khác nhau, từ nhiệt điện, hạt nhân, thủy điện đến năng lượng tái tạo như điện gió và điện mặt trời.

Về mặt cơ cấu phát điện, nhiệt điện vẫn sẽ giữ vai trò chủ đạo trong sản xuất điện, chiếm 56,6% tổng công suất vào năm 2042, giảm nhẹ so với mức 65,6% hiện tại. Điều này phản ánh một sự thay đổi chiến lược khi Nga muốn giảm bớt sự phụ thuộc vào nhiệt điện, đồng thời tăng cường vai trò của các nguồn năng lượng khác như hạt nhân, năng lượng tái tạo và thủy điện. Tỷ trọng điện hạt nhân sẽ tăng đáng kể từ 11,7% hiện tại lên 15,3% vào năm 2042, trong khi điện gió và điện mặt trời sẽ chiếm 7,5% tổng sản lượng phát điện, tăng mạnh từ mức 1,9%. Sự thay đổi này phù hợp với mục tiêu cắt giảm khí thải và chuyển đổi sang các nguồn năng lượng bền vững hơn.

Một phần quan trọng của kế hoạch phát triển này là nâng cao công suất phát điện từ năng lượng hạt nhân. Nga dự kiến sẽ xây dựng 11 nhà máy điện hạt nhân mới từ nay đến năm 2042, trong đó bao gồm các dự án thay thế những nhà máy hiện hữu như Kursk, Kolskaya và Smolensk. Các nhà máy này sẽ sử dụng công nghệ hiện đại như lò phản ứng VVER-TOI và VVER-S/600, vốn được phát triển dựa trên nền tảng công nghệ lò phản ứng nước áp lực tiên tiến. Đặc biệt, lò phản ứng VVER-TOI với công suất thiết kế lên đến 3.300 MW nhiệt và 1.255-1.300 MW điện được đánh giá là bước tiến quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả và giảm chi phí vận hành của các nhà máy điện hạt nhân. Ngoài ra, các lò phản ứng hạt nhân quy mô nhỏ cũng sẽ được phát triển để phù hợp với đặc thù hệ thống điện của những khu vực xa xôi như miền Viễn Đông.

Cùng với việc phát triển các nhà máy điện hạt nhân mới, Nga còn triển khai các dự án xây dựng đường dây truyền tải điện để đảm bảo sự kết nối hiệu quả giữa các khu vực. Hệ thống truyền tải điện của Nga bao gồm các đường dây trải dài khắp cả nước, băng qua 8 múi giờ. Đến năm 2036, Nga sẽ vận hành thêm 12.900 km đường dây truyền tải điện từ 220 kV trở lên và xây dựng các hệ thống truyền tải điện một chiều, bao gồm nhiều đường dây chính nối từ các nhà máy điện hạt nhân đến các trung tâm tiêu thụ điện lớn như Moscow và Chita. Những dự án này không chỉ tăng cường độ tin cậy cho hệ thống điện mà còn mở rộng phạm vi cung cấp điện đến các khu vực xa xôi, giúp đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Một trong những mục tiêu quan trọng khác của Tổng sơ đồ 2042 là tăng cường vai trò của năng lượng tái tạo trong cơ cấu phát điện. Dự kiến, sản lượng điện từ năng lượng gió và mặt trời sẽ tăng mạnh, chiếm 7,5% tổng công suất vào năm 2042. Điều này thể hiện cam kết của Nga trong việc phát triển các nguồn năng lượng sạch, góp phần vào mục tiêu toàn cầu về cắt giảm khí nhà kính và chống biến đổi khí hậu. Mặc dù tỷ trọng thủy điện trong cơ cấu phát điện sẽ không thay đổi nhiều, nhưng việc tăng cường sử dụng các nhà máy thủy điện tích năng sẽ giúp cải thiện khả năng lưu trữ và quản lý năng lượng tái tạo, đảm bảo tính ổn định cho hệ thống điện trong những thời điểm nhu cầu cao.

Về mặt công nghệ, Nga cũng đang đẩy mạnh phát triển các lò phản ứng nơtron nhanh thế hệ IV, được đánh giá là một bước tiến quan trọng trong việc tạo ra một chu trình nhiên liệu khép kín, giúp giảm thiểu chất thải hạt nhân và nâng cao tính bền vững của các nhà máy điện hạt nhân. Các lò phản ứng thử nghiệm như BREST-OD-300 đang được xây dựng tại Seversk, dự kiến sẽ đi vào hoạt động vào năm 2028. Công nghệ nơtron nhanh không chỉ giúp tăng cường khả năng sử dụng lại nhiên liệu đã qua sử dụng mà còn giúp giảm chi phí vận hành và cải thiện an toàn cho các nhà máy điện hạt nhân.

Tầm nhìn dài hạn của Nga đối với phát triển năng lượng hạt nhân không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu điện năng trong nước mà còn khẳng định vai trò của nước này như một cường quốc năng lượng toàn cầu. Kế hoạch xây dựng 28 GW điện hạt nhân mới vào năm 2042 là minh chứng rõ ràng cho cam kết của Nga trong việc sử dụng năng lượng sạch và bền vững, đồng thời đóng góp vào nỗ lực toàn cầu nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Những thành tựu này sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho Nga mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững trên toàn cầu, giúp giảm lượng khí thải và bảo vệ môi trường trong dài hạn.