Tại Kỳ họp thứ V, Quốc hội khóa XV câu chuyện về tăng giá điện lên 3% và khoản lỗ của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) được một số đại biểu Quốc hội quan tâm. Phóng viên Vuasanca đã trao đổi với lãnh đao EVN và một số chuyên gia về vấn đề này.

Giá điện điều chỉnh tăng 3% từ ngày 4/5/2023

Giá bán điện cho các nhóm khách hàng

Ngày 04/5/2023, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã thực hiện việc điều chỉnh tăng giá bán lẻ điện bình quân thêm 3% so với giá bán lẻ điện hiện hành. Bộ Công Thương cũng đã ban hành quyết định quy định về giá bán điện làm cơ sở cho việc điều chỉnh giá bán lẻ điện cho từng hộ tiêu thụ.

Theo đó: Mức giá bán lẻ điện mới áp dụng từ ngày 04/5/2023 đối với nhóm khách hàng sinh hoạt gồm 6 bậc. Cụ thể như sau:

Bậc 1 có giá thấp nhất là 1.728 đồng/kWh (giá cũ là 1.678 đồng)

Bậc 2 có giá là 1.786 đồng/kWh (giá cũ là 1.734 đồng).

Bậc 3 có giá là 2.074 đồng/kWh (giá cũ là 2.014 đồng).

Bậc 4 có giá là 2.612 đồng/kWh (giá cũ là 2.536 đồng).

Bậc 5 có giá là 2.919 đồng/kWh (giá cũ là 2.834 đồng).

Bậc 6 có giá là 3.015 đồng/kWh (giá cũ là 2.927 đồng).

Như vậy, đối với nhóm khách hàng sinh hoạt tính theo giá điện bậc thang (gồm 6 bậc), theo nguyên tắc dùng càng nhiều điện, giá điện càng cao. Vậy mức tăng 3% sẽ tác động như thế nào đến nhóm đối tượng này?

Trả lời vấn đề này, ông Võ Quang Lâm- Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cho biết: Với giá tăng 3% chúng tôi đánh giá đối với các hộ tiêu thụ điện dưới 50kWh/tháng thì số tiền tăng thêm của hộ này là 2.500 đồng/ tháng. Hiện cả nước có khoản 3,3 triệu hộ là tiêu dùng dưới 50kWh/tháng, chiếm 11,98% số hộ đang sử dụng điện trên toàn quốc.

Đối với hộ sử dụng 100kWh/tháng, tiền điện tăng thêm là 5.100 đồng/tháng. Theo thống kê toàn quốc năm 2022 có 4,7 triệu hộ sử dụng từ 51 kWh- 100kWh, chiếm 16,85 tổng số hộ trên toàn quốc.

Đối với các hộ sử dụng 200kWh/tháng, số tiền tăng thêm 11.100 đồng/hộ. Hiện nay theo thống kê toàn quốc có 10,04 triệu hộ tiêu thụ từ 101 kWh –200 kWh/tháng, chiếm 36,1% tổng số hộ trên toàn quốc. Đây là nhóm khách hàng có tỷ trọng lớn đang tiêu thụ điện ở Việt Nam.

Số hộ đang tiêu thụ 300 kWh/tháng thì số tiền sẽ tăng thêm 18.700 đồng/hộ, hiện cả nước có 4,96 triệu hộ sử dụng từ 201-300 kWh/tháng chiếm 17,81% tổng số hộ trên toàn quốc.

Còn nhóm khách hàng sử dụng 400kWh/tháng, thì số tiền điện tăng thêm là 27.200 đồng/hộ, hiện nay cả nước có 2,21 triệu hộ chiếm 7,95% số hộ tiêu thụ điện trên toàn quốc sử dụng lượng điện từ 301 kWh-400kWh/ tháng.

Còn đối với nhóm khách hàng là doanh nghiệp sản xuất được quy định giờ thấp điểm và giờ cao điểm. Cụ thể giờ cao điểm từ thứ 2 - thứ 7 gồm các khung giờ: Từ 09h30 - 11h30, 17h00 - 20h00; Chủ nhật: không có giờ cao điểm. Giờ thấp điểm gồm tất cả các ngày trong tuần từ 22h00 - 04h00 sáng hôm sau.

Giá bán điện cho doanh nghiệp chia theo giờ cao điểm, thấp điểm và bình thường

Trong khi đó, giá bán lẻ điện cho sản xuất với cấp điện áp từ 110kV trở lên chia theo giờ bình thường, giờ thấp điểm và giờ cao điểm. Cụ thể, giờ thấp điểm có giá thấp nhất là 999 đồng/kWh, giờ cao điểm có giá là 2.844 đồng/kWh.

Cấp điện áp từ 22kV đến dưới 110kV có giá từ 1.037 đồng đến 2.959 đồng/kWh. Cấp điện áp từ 6kV đến dưới 22kV có giá từ 1.075 đồng đến 3.055 đồng/kWh.

Tại sao lại có quy định cho cấp điện áp 110kV và 220 kV với các mức giá giờ cao điểm và thấp điểm chênh lệch như vậy?

Trả lời câu hỏi này, ông Trịnh Quốc Vũ- Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm Năng lượng và Phát triển bền vững (Bộ Công Thương) cho biết: Chúng ta quy định giá bậc thang cho phụ tải lớn cho công nghiệp, xây dựng, dịch vụ nhằm đảm bảo chính sách tối ưu hóa về sản xuất kinh doanh điện cũng như thúc đẩy tiết kiệm điện. Các nhu cầu tiêu thụ điện năng trên toàn quốc không ổn định theo các giờ trong ngày và các mùa trong năm.

Đối với giờ trong ngày, ban đêm chẳng hạn nhu cầu sử dụng điện giảm và nhu cầu lại tăng lên rất cao vào ban ngày đặc biệt buổi trưa hoặc tối.

“Thế thì, chi phí mua điện của EVN theo đó cũng khác nhau, chi phí mua điện bình quân cho 1 kWh tại các khung giờ khác nhau. Chúng tôi gọi là biểu đồ phụ tải nó thay đổi thì chi phí biên cho giá điện cũng thay đổi”- ông Trịnh Quốc Vũ chia sẻ.

Theo ông Trịnh Quốc Vũ, đối với giờ thấp điểm chúng ta có thể mua được các nguồn điện rẻ mà chưa cần phải huy động các nguồn điện đắt tiền như điện dầu, điện khí, điện than, điện nhập khẩu đắt tiền. Nhưng giờ cao điểm chúng ta phải huy động tất cả các nhà máy trong hệ thống để đảm bảo luôn cần bằng phụ tải của hệ thống. Do đó, chi phí mua điện tại giờ cao điểm cũng cao hơn hẳn, vì vậy nó phải được chuyển về giá điện và cơ chế giá điện cũng phải phản ánh theo thị trường.

Cho nên 3 mức giá cao điểm, thấp điểm, trung bình phản ánh tương đối đúng cơ chế về chi phí mua điện của EVN. Để làm tốt điều này, ngoài cơ chế giá để các doanh nghiệp từ điều chỉnh nhu cầu về điện của doanh nghiệp hay của các hộ tiêu thụ làm sao cho tối ưu về mặt chi phí cho các doanh nghiệp.

Trong khi đó ông Võ Quang Lâm cho rằng, Ba mức giá cao, thấp, bình thường là cách để các doanh nghiệp cân bằng có thể điều chỉnh một cách linh hoạt trong xây dựng kế hoạch sản xuất kinh doanh, cũng như tối ưu hóa chi phí mua bán điện. Đây là cách giảm áp lực cho hệ thống điện từ 9h sáng -11h30 trưa cũng như khung giờ tối từ 17h -20h trong ngày.

“Biểu đồ sử dụng điện của Việt Nam so với các nước lân cận rất Xấu- Xấu ở đây chúng ta hiểu là biên độ chênh lệch giữa giờ cao điểm và giờ thấp điểm rất cao. Điều này đã gây áp lực rất lớn cho hệ thống điện khi mà các nhà đầu tư phải đầu tư năng lực cho hệ thống điện để sẵn sàng đáp ứng cho nhu cầu điện”- ông Võ Quang Lâm cho biết thêm.

Mua giá thị trường – bán giá điều tiết

Một vấn đề mà một số đại biểu Quốc hội vừa qua đã đưa ra ý kiến cần minh bạch khoản lỗ của EVN (năm 2022 được thông báo khoảng 26 nghìn tỷ đồng) khi mà EVN tính đến cuối năm 2022 tỷ lệ công suất đặt của EVN và các GENCOs thuộc EVN chỉ chiếm tỷ trọng 38,4% công suất toàn hệ thống?

Hiện có một nghịch lý là EVN chỉ chiếm khoảng 38,4% tổng công suất toàn hệ thống điện Việt Nam nhưng EVN phải gánh toàn bộ lỗ. Trong khi các công ty phát điện, kể cả công ty thành viên của EVN, các Tổng công ty phát điện, công ty cổ phần nhiều doanh nghiệp vẫn có lãi.

Có đại biểu Quốc hội đặt ra câu hỏi lỗ do giá nguyên nhiên vật liệu tăng cao thì tại sao các công ty phát điện lại lãi? Hay lỗ do quản lý yếu kém?

Trả lời câu hỏi trên ông Đặng Hoàng An – Thứ trưởng Bộ Công Thương cho biết: Hiện EVN là người duy nhất đứng ra mua điện để bán lại cho khách hàng.

Việt Nam đã vận hành thị trường điện cạnh tranh với 3 cấp độ, trong đó thị trường Phát điện cạnh tranh vận hành từ ngày 1/7/2012. Như vậy theo nguyên tắc của thị trường, EVN sẽ mua các nguồn điện có giá thấp rồi đến giá cao, do đó các nguồn từ thủy điện, điện than, khí, dầu, năng lượng tái tạo đều bán hết cho EVN.

Hiện EVN phải mua điện theo giá thị trường, bán điện theo giá điện điều tiết của nhà nước và làm nhiệm vụ chính trị đảm bảo cấp điện các vùng sâu, miền núi, biên giới, hải đảo

“Nếu EVN không phải người mua duy nhất thì khách hàng phải chịu giá điện cao từ đơn vị sản xuất. Đơn cử, chúng ta vận hành Thị trường bán lẻ cạnh tranh theo thiết kế, lúc đó các nhà máy phát điện được chọn bán cho các khách hàng trực tiếp, như vậy nếu khách hàng mua điện của nhà máy sản xuất bằng dầu, khí thì khách hàng phải tự trả tiền, không ai mua hộ cả. Đấy là nguyên tắc của thị trường bán lẻ cạnh tranh. Còn EVN hiện vẫn là người mua duy nhất thì chi phí mua đắt tất cả dồn cho EVN chịu trong khi giá bán điện lại do Nhà nước điều tiết”- Thứ trưởng Đặng Hoàng An cho biết.

Hay nói chính xác: Mua điện theo giá thị trường (giá cao), Bán điện theo giá điều tiết của Chính phủ (thấp hơn giá mua trên thị trường phát điện cạnh tranh). Đó là chưa kể thời điểm này thủy điện (giá rẻ) không có nước nên sản lượng phát điện rất thấp, hiện tại hệ thống điện đang huy động nguồn điện có giá thành sản xuất cao để phục vụ cho nhu cầu của xã hội.