Khó khăn khi tiếp cận nhiên liệu đạt chuẩn

Theo Quyết định 49/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, các loại xe ô tô sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới phải áp dụng tiêu chuẩn khí thải mức 5 (Euro 5) từ ngày 1/1/2022. Riêng một số dòng xe lắp ráp trong nước đã cấp chứng nhận kiểu loại sẽ được gia hạn, mốc cuối cùng áp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 5 là ngày 1/1/2024.

Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) thống kê, kể từ thời điểm chính thức áp dụng đến nay (2022), đã có hàng trăm mẫu xe mới đạt tiêu chuẩn khí thải Euro 5 được ra mắt. Số lượng xe giao đến tay người tiêu dùng lên tới hàng trăm nghìn chiếc.

Về nguồn cung nhiên liệu, hiện xăng đạt chuẩn Euro 5 (RON 95-V) và dầu diesel (DO 0,001S-V) chưa sản xuất trong nước, phụ thuộc nhập khẩu. Về mạng lưới, số lượng cửa hàng bán dầu diesel (DO 0,001S-V) rất hạn chế. Cả nước có khoảng 1.200 trạm có bán dầu DO 0,001S-V trên tổng số 17.000 trạm nhiên liệu, tỷ lệ chỉ 7%.

Thậm chí, nhiều huyện không có trạm bán loại nhiên liệu này khiến chủ xe Euro 5 gặp khó khăn khi mua nhiên liệu đạt chuẩn, bắt buộc phải đổ dầu dưới chuẩn. Một số hãng xe đã khuyến cáo khách hàng dùng nhiên liệu không phù hợp, có thể bị từ chối bảo hành, thậm chí có thể xảy ra sự cố động cơ, hệ thống khí thải.

Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam (VINPA) và Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô (VAMA) đã có những nỗ lực để hỗ trợ người tiêu dùng tìm kiếm địa điểm bán nhiên liệu đạt chuẩn, nhưng cũng đang gặp nhiều khó khăn, do các địa điểm bán còn ít, phân bổ không đều, chưa có hệ thống các bản đồ chỉ dẫn thuận tiện cho người dân tới các điểm bán.

Nguồn cung nhiên liệu không thiếu, sao doanh nghiệp ngại làm?

Liên quan tới vấn đề trên, chia sẻ tại toạ đàm với chủ đề "Thiếu nhiên liệu đạt chuẩn cho ô tô thế hệ mới, hệ lụy và giải pháp" do Báo Giao thông tổ chức, bà Nguyễn Thuý Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) cho biết, thực hiện 49/2011/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, từ 1/1/2022, Bộ Công Thương đã phối hợp với các bộ, ngành liên quan để đảm bảo việc sản xuất, nhập khẩu và cung ứng nhiên liệu mức 5 theo đúng lộ trình và theo quy chuẩn của Bộ Khoa học Công nghệ.

Ngay từ tháng 7/2021, Bộ Công Thương đã phối hợp chặt chẽ với VAMA để thông tin cụ thể về nhu cầu sử dụng nhiên liệu mức 5 cho từng năm trong giai đoạn 2021 - 2025. Từ đó, đã gửi các thông tin này đến các doanh nghiệp cung ứng xăng dầu để đề nghị các doanh nghiệp có kế hoạch sản xuất, nhập khẩu và cung ứng nhiên liệu đáp ứng nhu cầu thị trường, phù hợp với quy định tại Quyết định 49/2011/QĐ-TTg.

Bà Nguyễn Thuý Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) chia sẻ về giải pháp thúc đẩy sử dụng nhiên liệu theo tiêu chuẩn Euro 5 tại buổi toạ đàm do Báo Giao thông tổ chức.

Gần đây nhất là tháng 6/2024, Bộ Công Thương đã tiếp tục cập nhật nhu cầu sử dụng nhiên liệu mức 5 từ năm 2022 – 2030 và đã chỉ đạo thương nhân kinh doanh xăng dầu căn cứ nhu cầu này trên thị trường theo từng năm để có kế hoạch sản xuất, nhập khẩu và cung ứng trên thị trường.

Bà Hiền cho hay, có hai nguồn cung về nhiên liệu mức 5 tại Việt Nam, trong đó nguồn cung nhập khẩu là chủ yếu, trong nước mới chỉ sản xuất được diesel mức 5.

Về nhu cầu sử dụng nhiên liệu mức 5 theo VAMA cung cấp có gia tăng, năm 2022 chỉ khoảng 500.000 m3, năm 2024 là 1,4 triệu m3, năm 2025 là 2,9 triệu m3. Hiện nay việc sử dụng nhiên liệu mức 5 chủ yếu là các xe nhập khẩu và xe mới, các phương tiện cũ chủ yếu sử dụng mức 3.

Sản lượng tiêu thụ nhiên liệu mức 5 trong thời gian qua chiếm tỷ trọng nhỏ, hiện nay tiêu thụ mức 5 bình quân hàng năm chỉ đạt 1 triệu m3 (chỉ đạt 4% tổng mức tiêu thụ xăng dầu trên cả nước). Các cửa hàng bán nhiên liệu mức 5 chỉ đạt 1.200 điểm chủ yếu là điểm bán diesel và cũng chỉ chiếm 4% tổng số cửa hàng xăng dầu bán lẻ trên toàn quốc, thị trường tiêu thụ chủ yếu ở khu vực phía Nam. Về giá bán cao hơn so với mức 3 từ 200 - 500 đồng/l tuỳ từng loại và phụ thuộc vào mức giá thế giới.

Theo bà Hiền, khó khăn lớn nhất hiện nay là nhu cầu tiêu thụ quá thấp. Có cầu thì có cung, nếu nhu cầu thấp, các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu sẽ ít mặn mà bởi họ phải tối ưu công việc kinh doanh để đạt hiệu quả kinh doanh.

Khi triển khai nhiên liệu mức 5, các doanh nghiệp vẫn tiến hành song song bán nhiên liệu mức 3 (đang được sử dụng phổ biến nhất). Từ đó, họ gặp khó khăn trong việc mở rộng quỹ đất để đầu tư cơ sở vật chất xây dựng bể chứa cho nhiên liệu mới. Do đó, họ không khuyến khích sản xuất kinh doanh mặt hàng này.

Như vậy, có thể khẳng định, về nguồn cung nhiên liệu mức 5 không thiếu nhưng các doanh nghiệp phải tính toán để đảm bảo tối ưu hiệu quả kinh doanh.

Bà Nguyễn Thuý Hiền cho biết thêm, việc chuyển đổi từ các loại nhiên liệu đạt chuẩn thấp hơn sang chuẩn Euro 5 sẽ cần có lộ trình và thời gian, phụ thuộc vào nguồn cung nhiên liệu cũng như đời sống của người dân. Từ năm 2022, khi bắt đầu chuyển sang nhiên liệu Euro 5 đến nay, việc phát triển kinh tế xã hội chững lại cũng là tác nhân gây ảnh hưởng.

Hiện nay việc tiếp cận nhiên liệu theo chuẩn Euro 5 vẫn còn nhiều khó khăn, một phần là do các doanh nghiệp vẫn chưa 'mặn mà' đầu tư kinh doanh loại nhiên liệu này.

Bà Hiền cho biết, Bộ Công Thương sẽ phối hợp chặt chẽ với VAMA để ghi nhận nhu cầu sử dụng nhiên liệu Euro 5 của người tiêu dùng, từ đó có chỉ đạo với các doanh nghiệp xăng dầu để sản xuất và đưa ra thị trường. Hiện tại, ngoài Petrolimex, một số doanh nghiệp xăng dầu lớn cũng đang tìm hiểu và có kế hoạch đầu tư chuyển đổi sang nhiên liệu chuẩn Euro 5.

Bà Hiền cũng đề nghị VAMA thống kê thường xuyên, cụ thể hơn về nhu cầu dùng nhiên liệu chuẩn Euro 5 theo từng vùng, miền hoặc địa phương, qua đó có sự chỉ đạo sát sao hơn tới các doanh nghiệp đầu mối về xăng - dầu trên từng địa bàn.

"Cùng đó, các hãng xe và doanh nghiệp xăng dầu cần đẩy mạnh truyền thông, hướng dẫn với khách hàng về chuẩn nhiên liệu mới. Bộ Công Thương cũng sẽ có kế hoạch tuyên truyền về chuyển đổi sang nhiên liệu Euro 5 trên các phương tiện truyền thông, cũng như nghiên cứu việc triển khai các biện pháp hành chính trong thời gian tới.Khi nhu cầu từ người dùng đủ lớn và nguồn cung đủ đáp ứng, việc chuyển đổi sẽ được thúc đẩy nhanh chóng hơn. Chúng ta phải làm sao để cung và cầu có thể gặp nhau", Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước nhấn mạnh.