Lễ hội cầu an là loại hình văn hóa tín ngưỡng độc đáo của dân tộc Ba Na ở Tây Nguyên thể hiện sự tôn kính của đồng bào đối với các bậc thần linh, những người đã khuất cầu mong cho dân làng sức khỏe, ấm no, hạnh phúc.

Lễ hội cầu an là lễ hội truyền thống của dân tộc Ba Na

Nghệ nhân dân gian Đinh Bri, xã Tơ Tung, huyện Kbang, tỉnh Gia Lai cho biết: Lễ hội cầu an là lễ hội truyền thống có từ ngàn đời xưa của người Ba Na. Đây là một trong những lễ hội đặc sắc liên quan đến cộng đồng làng, thường được tổ chức vào các tháng của cuối năm khi dân làng đã thu hoạch hết mùa màng trên rẫy, hoặc tổ chức sau khi dịch bệnh, đau ốm không còn xảy ra ở trong làng… Tùy vào điều kiện kinh tế của dân làng mà cúng cho Yàng những lễ vật hiến sinh cho phù hợp. Thông thường, lễ vật cúng thần của người Ba Na có thể là những con bò, heo, dê, gà, rượu…

Bà con dân làng tập trung ở nhà Rông để làm Lễ hội cầu an

Chuẩn bị lễ vật cho Lễ hội cầu an

Trước khi tổ chức Lễ hội cầu an, già làng sẽ tập hợp bà con dân làng ở nhà Rông và phân công mọi người các công việc để phục vụ Lễ hội cầu an. Khi đã được thống nhất họ sẽ chọn một người làm thủ quỷ thu tiền để mua các vật cúng, trường hợp không đủ kinh tế để nộp thì họ sẽ đóng góp của cải vật chất để sắm vật hiến sinh để cúng Yàng, chế tác các đạo cụ, chỉnh chiêng, làm cột gưng cúng cho lễ.

Việc thu tiền để mua con vật cúng sẽ thu theo đầu người từ già đến trẻ và được tổ chức tại nhà Rông. Trưởng làng sẽ triển khai cho bà con dân làng phát dọn đường đi sạch sẽ, sửa sang nhà Rông, bến nước, dọn vệ sinh sạch sẽ trong thôn làng để cùng đón bà con gần xa đến tham gia Lễ hội cầu an.

Chỉnh chiêng, làm cột gưng cúng cho lễ hôi

Những chàng trai được hóa trang thành hình nộm

Ngày chính thức Lễ hội cầu an, già làng lựa chọn những nam thanh nữ tú hiền lành để đảm trách những công việc chính khi làm lễ, như lựa chọn một chàng trai khỏe mạnh hóa trang thành người nộm, đeo mặt nạ người và cầm giáo, một chàng trai khác khoác tấm chăn lên người, đầu đội hình nộm chim phượng hoàng…

Già làng thắp ngọn lửa ở cột gưng để xua đi cái không may mắn cho buôn làng

Già làng thực hiện các nghi thức cúng cầu an

Tiếng cồng, chiêng luôn có mặt trong Lễ hội cầu an

Nghi thức xua đuổi điều xấu, xui xẻo đón nhận những điều may mắn trong Lễ hội cầu an

Lễ vật đã chuẩn bị xong, Lễ hội cầu an chính thức được bắt đầu, tất cả thành viên trong buôn đều tập trung trước nhà Rông để làm lễ cúng thần. Già làng là người chủ trì buổi lễ, với lời cầu khấn: "Hỡi thần trên trời, hỡi thần nước, thần núi. Hôm nay, làng chúng tôi cùng lễ cầu an và tất cả già, trẻ, gái, trai dân làng chúng tôi và bà con gần xa đã đều tập trung đông đủ giữa sân không gian nhà Rông cao vút. Và chúng tôi đã chuẩn bị mọi thứ theo ý vị thần đã mách bảo. Hôm nay làng chúng tôi làm lễ hội cầu an, nhờ các thần chứng kiến và phù hộ cho bà con chúng tôi có sức mạnh, ấm no, hạnh phúc. Ôi Yàng. Hôm nay làng chúng tôi bắt đầu thực hiện cúng, tất cả bà con chúng tôi đều đông đủ, thành kính mời các vị thần xuống chứng kiến và chúng tôi tạ ơn Yàng đã ban cho buôn làng chúng tôi có sức khỏe, buôn làng ấm no, hạnh phúc".

Những điệu múa xoang uyển chuyển thể hiện sự vui mừng của đồng bào trong Lễ hội cầu an

Mọi người cùng uống rượu cần để nhận sự may mắn đến với bản thân

Khi cúng xong phần bầm báo Lễ hội cầu an với những người đã khuất và báo cho những thần trên trời bà con sẽ được trao sức mạnh bằng cách dơ hai bàn tây lên ngọn nến. Sau khi kết thúc lời cầu khấn thần linh, dân làng tiến hành nghi thức xua đuổi tà ma, dịch bệnh trong làng. Để thực hiện nghi thức này, già làng là người dẫn đầu. Tiếng hô vang và những bước nhún nhảy xông lên thể hiện hành động xua đuổi những điều xui xẻo, cái xấu, tà ma… đi ra khỏi làng. Kết thúc, tiếng hô của già làng và những bước nhảy, tiếng trống, tiếng cồng chiêng vang lên và kèm theo đó là những động tác múa xoang uyển chuyển của các thiếu nữ thể hiện sự vui mừng, niềm hân hoan vì các dịch bệnh, tà ma, xui xẻo… đã ra khỏi nơi trú ẩn và đi xa.

Lễ hội cầu an của đồng bào Ba Na cũng thể hiện tinh thần đoàn kết

Lễ hội cầu an là dịp để đồng bào Ba Na giới thiệu những nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình một cách nguyên sơ và chân thực. Đồng thời trong Lễ hội cầu an của đồng bào Ba Na cũng thể hiện tinh thần đoàn kết, giáo dục con cháu bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc mình.