Sáng 16/10, báo Tiền Phong tổ chức tọa đàm "Phòng chống buôn lậu các sản phẩm thuốc lá: Giải pháp chính sách phù hợp". Mục tiêu của tọa đàm nhằm tăng cường tuyên truyền về phòng chống tác hại của thuốc lá, phòng chống buôn lậu thuốc lá, xây dựng hành lang pháp lý trong quản lý thuốc lá mới.

Các diễn giả tham dự tọa đàm "Phòng chống buôn lậu các sản phẩm thuốc lá: Giải pháp chính sách phù hợp"

Đáng chú ý, tham gia tọa đàm còn có các diễn giả: Ông Thân Đức Công, Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương; ông Đỗ Hồng Trung, Phó Chánh Văn phòng thường trực, Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, Ban Chỉ đạo T389 Quốc gia.

Phát biểu tại tọa đàm, Phó Tổng Biên tập báo Tiền Phong Lê Minh Toản cho biết: "Luật phòng chống tác hại của thuốc lá đã có hiệu lực 11 năm. Thời gian qua, chúng ta đã làm những gì, các quy định của Luật đã đi vào cuộc sống ra sao; tác hại của thuốc lá như thế nào… là những câu chuyện cần bàn, đặc biệt về ảnh hưởng của thuốc lá đối với thế hệ trẻ, học sinh, sinh viên".

Nhà báo Lê Minh Toản - Phó Tổng Biên tập báo Tiền Phong - chủ trì buổi tọa đàm phát biểu

Theo nhà báo Lê Minh Toản, với nhiều người hút thuốc lá, có nhiều loại thuốc được xác định chỉ nhập lậu mới có, nhưng bao nhiêu năm nay vẫn “không đứt đoạn”, đặt ra bài toán về hiệu quả phòng, chống buôn lậu thuốc lá.

"Chúng ta thấy rằng, đó chính là một cuộc chiến chống buôn lậu, gian lận thương mại, trong đó có thuốc lá. Luật đã có hiệu lực hơn 10 năm, nhưng vẫn chưa thực sự phát huy hiệu quả như kỳ vọng. Nguyên nhân tình trạng này là gì. Công tác truyền thông về phòng chống tác hại thuốc lá ra sao; việc lượng hoá tác hại của thuốc lá đối với sức khoẻ con người như thế nào, bởi còn nhiều quan niệm khác nhau", nhà báo Lê Minh Toản chia sẻ.

Phó Tổng Biên tập báo Tiền Phong cũng nêu, hiệu nay có thế hệ thuốc lá mới, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, khiến cơ quan chức năng "gian nan" hơn trong quản lý.

Tại tọa đàm, trao đổi về việc đấu tranh với tình trạng buôn lậu thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá thế hệ mới, ông Thân Đức Công - Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương - thông tin, khoảng 10 năm trở lại đây đã xuất hiện trên thị trường "chợ đen" hai loại thuốc lá mới bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng (gọi chung là thuốc lá thế hệ mới) với chiều hướng ngày càng gia tăng.

Ông Thân Đức Công - Cục trưởng Cục Nghiệp vụ Quản lý thị trường, Tổng cục Quản lý thị trường, Bộ Công Thương - phát biểu tại buổi tọa đàm

Qua thống kê, kiểm soát, từ năm 2020 đến quý 1/2024, cơ quan chức năng đã xử lý trên 700 vụ liên quan thuốc lá thế hệ mới, xử lý và tiêu huỷ hàng hoá trị giá khoảng 10 tỷ đồng. Số lượng này chiếm 10% tổng số vụ liên quan đến thuốc lá nói chung, nhưng giá trị hàng chiếm trên 80%. Từ tháng 1/2023 đến nay, cơ quan chức năng đã kiểm tra, xử lý trên 400 vụ, tiêu huỷ trên 6 tỷ đồng. Gần đây, ở tỉnh Hưng Yên, lực lượng Quản lý thị trường phối hợp với công an kiểm tra 1 vụ có trên 163.000 sản phẩm, gần 10 tấn phụ kiện các loại kèm theo. Thông tin bên trên là số vụ việc cơ quan chức năng đã kiểm tra, xử lý được, còn thực tế thị trường diễn ra có thể còn cao hơn.

"Khi người tiêu dùng sử dụng thuốc lá thế hệ mới, có thể họ tự cho rằng là ít tác hại hơn, là trải nghiệm mới, có mùi thơm hơn. Nhưng thực tế, chưa có công trình nghiên cứu khoa học nào khẳng định các nội dung này. Trong khi cũng có nhiều vụ ngộ độc liên quan đến sử dụng thuốc lá thế hệ mới. Hiện nay, do chưa có quy định, nên chủ yếu mặt hàng này là nhập lậu gây phức tạp trong quá trình quản lý hoặc tự pha trộn trong nước. Do vậy, tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ với sức khoẻ thể chất của người dùng", ông Thân Đức Công chia sẻ.

Trong khi đó, phân tích tính chất kỹ thuật về các loại thuốc lá mới, ông Lê Thành Hưng, Trưởng phòng Tiêu chuẩn chất lượng Nông nghiệp thực phẩm, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam, Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, thuốc lá thế hệ mới có 2 nhóm là thuốc lá làm nóng và thuốc lá điện tử.

Riêng đối với thuốc lá nung nóng bản chất có nguyên liệu thuốc lá, giống với thuốc lá điếu truyền thống nhưng khác về cơ chế. Thuốc lá nung nóng sử dụng cơ chế làm nóng gián tiếp, không đốt cháy, bản chất là quá trình oxy hóa với tốc độ đủ lớn để giải phóng nhiệt. Đây là điểm khác biệt so với thuốc lá truyền thống. Còn đối với thuốc lá điện tử nguyên liệu là từ dung dịch, có thể có hoặc không có nicotine.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO) có quan điểm rõ ràng với thuốc lá làm nóng từ năm 2018. Hội nghị các bên được tổ chức và đã ban hành văn bản liên quan đến thuốc lá thế hệ mới. Qua đó, WHO công nhận thuốc lá làm nóng là thuốc lá và cần tuân theo quy chuẩn chung về thuốc lá. Ngoài ra, Tổ chức Tiêu chuẩn hóa quốc tế (ISO) cũng đã có văn bản liên quan đến sản phẩm này. Qua đó ISO ban hành một số tiêu chuẩn liên quan đến thuốc lá làm nóng, có khái niệm, định nghĩa các thuật ngữ liên quan.

"Đây cũng là tiền đề để chúng ta đưa ra các biện pháp giám sát thành phần sinh ra từ thuốc lá làm nóng", ông Lê Thành Hưng nói.

Bên cạnh sản phẩm thuốc lá làm nóng, ISO có khái niệm, tiêu chuẩn đối với sản phẩm thuốc lá điện tử. Bộ tiêu chuẩn này để thử nghiệm, giám sát thành phần có tiềm năng gây hại. Ông Lê Thành Hưng cho biết, trên cơ sở tài liệu ISO và tiêu chuẩn của các nước Anh, Nga, Trung Đông, Viện Tiêu chuẩn chất lượng Việt Nam đã biên soạn một số tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) liên quan đến sản phẩm thuốc lá nung nóng, thuốc lá điện tử do Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành năm 2020-2021.