Vài tháng qua là một chặng đường khó khăn đối với lĩnh vực dầu cọ của Indonesia với đỉnh điểm là vào cuối tháng 4, lệnh cấm toàn diện đối với xuất khẩu dầu cọ thô và các sản phẩm tinh chế, chẳng hạn như dầu ăn. Indonesia là nhà cung cấp dầu cọ lớn nhất thế giới, vì vậy việc thu hẹp thị trường toàn cầu của mặt hàng này là một vấn đề lớn. Ngoài những thứ khác, nó sẽ ảnh hưởng đến chi phí của các mặt hàng cơ bản như dầu ăn vào thời điểm giá thực phẩm đang gia tăng. Các đối tác thương mại sẽ không hài lòng. Vậy tại sao Indonesia lại có bước đi này?

Câu trả lời đơn giản là đó là về giá cả. Theo Hiệp hội Dầu cọ Indonesia, sản lượng dầu cọ thô trong nước giảm trong năm 2021 so với năm 2020, ngay cả khi nhu cầu toàn cầu tăng mạnh. Khi cầu tăng và cung giảm hoặc không đổi, tất cả những thứ khác bằng nhau, giá sẽ tăng. Và đó chính xác là những gì đã xảy ra.

Vào tháng 4/2020, một tấn dầu cọ thô của Indonesia đã bán được khoảng 545 USD trên thị trường châu Âu. Hai năm sau, con số này đã tăng lên 1.700 USD. Điều này có lợi cho các nhà xuất khẩu và cho tài khoản vãng lai của Indonesia.

Nhu cầu toàn cầu bùng nổ đối với các mặt hàng mà Indonesia có nhiều, chẳng hạn như than đá và dầu cọ, đã đảo ngược tình trạng thâm hụt tài khoản vãng lai dai dẳng và đặt đồng Rupiah vào một vị trí tương đối vững chắc khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ bắt đầu tăng lãi suất năm nay.

Tuy nhiên, thị trường xuất khẩu hàng hóa đang phát triển rầm rộ đưa ra một loại nghịch lý, bởi vì trong khi nó có lợi cho các nhà xuất khẩu và tài khoản vãng lai, Chính phủ Indonesia không muốn người tiêu dùng trong nước phải trả giá thị trường toàn cầu cho những mặt hàng này. Ưu tiên hàng đầu của chính phủ là đảm bảo giá các mặt hàng thiết yếu - như xăng, điện, gạo và dầu ăn - vẫn ổn định và có giá cả phải chăng. Một số loại xăng đã có mức tăng giá (khá khiêm tốn) và chính phủ hiện đang đặc biệt nhạy cảm với áp lực lạm phát hơn nữa.

Vấn đề là điều này tạo ra động lực cho các tác nhân chính. Lợi ích chính trị của nhà nước trong việc giữ giá trong nước ở mức thấp trái ngược với lợi ích thương mại của các nhà sản xuất và xuất khẩu dầu cọ, những người muốn bán càng nhiều dầu cọ càng tốt với mức giá cao nhất mà thị trường sẽ hỗ trợ. Cần phải có điều gì đó, và rõ ràng chính phủ tin rằng các công ty dầu cọ chạy theo lợi nhuận xuất khẩu đang chuyển hướng nguồn cung ra khỏi thị trường nội địa, nơi tỷ suất lợi nhuận thấp hơn. Điều này đã khiến giá dầu ăn tăng vọt, và tình trạng khan hiếm và tích trữ đã được thông báo rộng rãi vào đầu năm nay.

Để giảm giá, trước tiên chính phủ đã thử một số biện pháp quản lý như hạn ngạch xuất khẩu, nghĩa vụ thị trường nội địa và giá trần đối với dầu ăn. Các cuộc điều tra đã được tiến hành đối với các nhà điều hành dầu cọ và các quan chức thương mại. Họ đã không hạ giá đủ nhanh và khi ngày lễ Lebaran đang đến gần, khi hàng triệu người tụ tập để ăn mừng kết thúc tháng Ramadan, Chính phủ Indonesia cho rằng cần phải có hành động quyết liệt hơn và cuối cùng đã công bố lệnh cấm xuất khẩu hàng loạt.

Cho dù điều này có thực sự mang lại hiệu quả mong muốn hay không, đối với giá dầu ăn ở Indonesia hầu như không có liên quan vì có thể lệnh cấm sẽ có hiệu lực lâu dài. Về cơ bản, động thái của Indonesia nhằm gửi một thông điệp về kỷ luật thị trường khi nhà nước hành động vì lợi ích quốc gia. Nó lặp lại những hành động được thực hiện vào đầu năm nay, khi việc xuất khẩu than bị cấm để đảm bảo cung cấp đủ cho các nhà máy điện trong nước với giá thấp hơn giá thị trường.