Tổng giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala đã đánh dấu ngày kỷ niệm bằng cách nhấn mạnh vai trò quan trọng của thương mại trong việc cải thiện cuộc sống của người dân trên toàn thế giới. 30 năm trước, hơn 120 quốc gia đã đoàn kết với một tầm nhìn chung: Biến đổi thế giới thông qua thương mại. Họ đã tạo ra một hàng hóa công cộng toàn cầu mới: Một hàng hóa cam kết sử dụng thương mại để nâng cao mức sống của người dân, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển bền vững.

Các quốc gia đã sử dụng nền kinh tế toàn cầu mở và có thể dự đoán được trong Tổ chức Thương mại Thế giới để thúc đẩy tăng trưởng và phát triển. Trong ba thập kỷ qua, hơn 1,5 tỷ người đã thoát khỏi cảnh nghèo cùng cực, thể hiện lời hứa lâu dài được gói gọn trong Thỏa thuận Marrakesh.

WTO hiện có 164 và sắp có 166 thành viên. Vì vậy, có những thách thức đối với sự bền vững và hòa nhập kinh tế xã hội. Nhưng thương mại vẫn là một công cụ quan trọng để giải quyết những thách thức này và xây dựng một tương lai tươi sáng hơn cho người dân trên khắp thế giới.

Lễ ký Hiệp định Marrakesh năm 1994 thành lập WTO

Trong 30 năm qua, thế giới đã chứng kiến sự tăng trưởng thương mại đáng kể với các chỉ số đáng tin cậy từ WTO. Triển vọng và thống kê thương mại toàn cầu năm 2024 dự báo rằng thương mại hàng hóa toàn cầu dự kiến sẽ tăng dần trong năm nay sau sự suy giảm vào năm 2023 do tác động kéo dài của giá năng lượng cao và lạm phát. Khối lượng thương mại hàng hóa thế giới sẽ tăng 2,6% vào năm 2024 và 3,3% vào năm 2025 sau khi giảm 1,2% vào năm 2023. Tuy nhiên, xung đột khu vực, căng thẳng địa chính trị và sự không chắc chắn về chính sách kinh tế gây ra những rủi ro đáng kể.

Trong báo cáo mới nhất, các nhà kinh tế của WTO lưu ý rằng áp lực lạm phát dự kiến sẽ giảm trong năm nay, cho phép thu nhập thực tế tăng trưởng trở lại - đặc biệt là ở các nền kinh tế tiên tiến - do đó thúc đẩy tiêu thụ hàng hóa sản xuất. Sự phục hồi nhu cầu đối với hàng hóa có thể giao dịch vào năm 2024 là điều hiển nhiên, với các chỉ số về đơn đặt hàng xuất khẩu mới cho thấy các điều kiện thương mại sẽ được cải thiện vào đầu năm.

Tổng giám đốc WTO Ngozi Okonjo-Iweala cho biết thế giới đang đạt được tiến bộ trong quá trình phục hồi thương mại toàn cầu nhờ chuỗi cung ứng linh hoạt và khuôn khổ thương mại đa phương vững chắc - những yếu tố quan trọng để cải thiện sinh kế và phúc lợi. Điều bắt buộc là phải giảm thiểu những rủi ro như xung đột địa chính trị và phân mảnh thương mại để duy trì tăng trưởng và ổn định kinh tế.

Giá năng lượng cao và lạm phát tiếp tục đè nặng lên nhu cầu đối với hàng hóa sản xuất, dẫn đến khối lượng thương mại hàng hóa thế giới giảm 1,2% trong năm 2023. Mức giảm còn lớn hơn về mặt giá trị, với xuất khẩu hàng hóa giảm 5% xuống 24,01 nghìn tỷ USD. Diễn biến thương mại về phía dịch vụ lạc quan hơn, với xuất khẩu dịch vụ thương mại tăng 9% lên 7,54 nghìn tỷ USD, phần nào bù đắp cho sự sụt giảm trong thương mại hàng hóa.

Khối lượng nhập khẩu giảm ở hầu hết các khu vực, đặc biệt là ở châu Âu, nơi giảm mạnh. Ngoại lệ chính là các nền kinh tế xuất khẩu nhiên liệu lớn, có hoạt động nhập khẩu được duy trì nhờ doanh thu xuất khẩu cao do giá năng lượng vẫn ở mức cao so với tiêu chuẩn lịch sử. Thương mại thế giới vẫn cao hơn nhiều so với mức trước đại dịch trong suốt năm 2023. Đến quý 4, gần như không thay đổi so với cùng kỳ năm 2022 (+0,1%) và chỉ tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2021 (+0,5%).

Báo cáo của WTO ước tính thêm rằng tăng trưởng GDP toàn cầu theo tỷ giá hối đoái thị trường sẽ hầu như ổn định trong hai năm tới ở mức 2,6% vào năm 2024 và 2,7% vào năm 2025, sau khi giảm xuống 2,7% vào năm 2023 từ mức 3,1% vào năm 2022. Sự tương phản giữa mức tăng trưởng ổn định GDP thực tế và sự suy giảm khối lượng thương mại hàng hóa thực tế có liên quan đến áp lực lạm phát, điều này có tác động làm giảm tiêu dùng hàng hóa thâm dụng thương mại, đặc biệt là ở châu Âu và Bắc Mỹ.

Trong tương lai, WTO cảnh báo rằng căng thẳng địa chính trị và sự không chắc chắn về chính sách có thể hạn chế mức độ phục hồi thương mại. Giá thực phẩm và năng lượng một lần nữa có thể phải chịu sự tăng giá liên quan đến các sự kiện địa chính trị. Phần phân tích đặc biệt của báo cáo về cuộc khủng hoảng Biển Đỏ lưu ý rằng mặc dù tác động kinh tế của việc gián đoạn kênh đào Suez do xung đột ở Trung Đông cho đến nay vẫn còn tương đối hạn chế, nhưng một số lĩnh vực như sản phẩm ô tô, phân bón và bán lẻ đã bị ảnh hưởng. do sự chậm trễ và chi phí vận chuyển tăng cao.

Ngoài ra, báo cáo còn chỉ ra rằng căng thẳng địa chính trị đã ảnh hưởng nhẹ đến mô hình thương mại nhưng chưa gây ra xu hướng bền vững hướng tới phi toàn cầu hóa. Thương mại song phương giữa Mỹ và Trung Quốc, đạt mức cao kỷ lục vào năm 2022, tăng trưởng thấp hơn 30% vào năm 2023 so với thương mại của họ với phần còn lại của thế giới. Hơn nữa, trong cả năm 2023, thương mại toàn cầu về hàng hóa trung gian phi nhiên liệu - vốn cung cấp thước đo hữu ích về tình trạng của chuỗi giá trị toàn cầu - đã giảm 6%.

Dấu hiệu phân mảnh cũng có thể xuất hiện trong thương mại dịch vụ: Nhập khẩu dịch vụ thông tin, máy tính và viễn thông (ICT) của Mỹ từ các đối tác thương mại Bắc Mỹ (chủ yếu là Canada) đã tăng từ 15,7% tổng nhập khẩu công nghệ thông tin – truyền thông năm 2018 lên 23,0% vào năm 2023 trong khi Mỹ nhập khẩu mặt hàng tương tự từ các đối tác thương mại châu Á (chủ yếu là Ấn Độ) đã giảm từ 45,1% xuống 32,6%.

Hơn nữa, sự phân mảnh của các chính sách luồng dữ liệu dọc theo các ranh giới địa chính trị có thể khiến thương mại hàng hóa và dịch vụ toàn cầu theo giá trị thực giảm 1,8% và GDP toàn cầu giảm 1% theo ước tính từ một nghiên cứu sắp tới của Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế với WTO.

Nhà kinh tế trưởng của WTO Ralph Ossa cho biết một số chính phủ ngày càng hoài nghi hơn về lợi ích của thương mại và đã thực hiện các bước nhằm tái định vị sản xuất và chuyển dịch thương mại sang các quốc gia thân thiện. Khả năng phục hồi của thương mại cũng đang được thử thách bởi sự gián đoạn trên hai tuyến đường vận chuyển chính của thế giới: Kênh đào Panama, nơi bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu nước ngọt và sự chuyển hướng giao thông ra khỏi Biển Đỏ. Trong điều kiện gián đoạn kéo dài, căng thẳng địa chính trị và sự không chắc chắn về chính sách, rủi ro đối với triển vọng thương mại sẽ nghiêng về nhược điểm.

Nếu dự đoán hiện tại được giữ nguyên, xuất khẩu của châu Phi sẽ tăng nhanh hơn bất kỳ khu vực nào khác vào năm 2024, tăng 5,3%; Tuy nhiên, đây là mức cơ bản thấp, vì xuất khẩu của lục địa này vẫn sụt giảm sau đại dịch Covid-19. Mức tăng trưởng dự kiến của khu vực cộng đồng quốc gia độc lập (CIS) chỉ ở mức dưới 5,3% một chút, cũng từ mức giảm sau khi xuất khẩu của khu vực sụt giảm sau cuộc chiến ở Ukraine. Bắc Mỹ (3,6%), Trung Đông (3,5%) và châu Á (3,4%) đều sẽ có mức tăng trưởng xuất khẩu vừa phải, trong khi Nam Mỹ dự kiến sẽ tăng trưởng chậm hơn, ở mức 2,6%. Xuất khẩu của châu Âu một lần nữa được dự đoán sẽ tụt hậu so với các khu vực khác, với mức tăng trưởng chỉ 1,7%.

Khối lượng nhập khẩu tăng trưởng mạnh ở mức 5,6% ở châu Á và 4,4% ở châu Phi sẽ giúp thúc đẩy nhu cầu toàn cầu về hàng hóa giao dịch trong năm nay. Tuy nhiên, tất cả các khu vực khác dự kiến ​​sẽ có mức tăng trưởng nhập khẩu dưới mức trung bình, bao gồm Nam Mỹ (2,7%), Trung Đông (1,2%), Bắc Mỹ (1,0%), châu Âu (0,1%) và khu vực CIS (-3,8%).

Xuất khẩu hàng hóa của các nước kém phát triển nhất (LDC) được dự báo sẽ tăng 2,7% vào năm 2024, giảm từ mức 4,1% vào năm 2023, trước khi tốc độ tăng trưởng tăng lên 4,2% vào năm 2025. Trong khi đó, nhập khẩu của các nước LDC sẽ tăng 6,0% trong năm nay và 6,8% tiếp theo sau mức giảm 3,5% vào năm 2023.

Thương mại dịch vụ thương mại thế giới tăng 9% vào năm 2023 bất chấp sự sụt giảm trong vận tải hàng hóa, nhờ du lịch quốc tế phục hồi và các dịch vụ được cung cấp kỹ thuật số tăng vọt. Vào năm 2024, các sự kiện thể thao sẽ được tổ chức ở châu Âu vào mùa hè, cũng như việc nới lỏng các yêu cầu về thị thực ở nhiều quốc gia, dự kiến sẽ thúc đẩy du lịch và vận tải hành khách.

Xuất khẩu toàn cầu về dịch vụ số tăng vọt lên 4,25 nghìn tỷ USD vào năm 2023, tăng 9,0% so với cùng kỳ năm ngoái và chiếm 13,8% xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ của thế giới. Vào năm 2023, giá trị của những dịch vụ này được giao dịch xuyên biên giới thông qua mạng máy tính và bao gồm mọi thứ, từ dịch vụ quản lý và chuyên nghiệp đến truyền phát nhạc và video, chơi game trực tuyến và giáo dục từ xa đã vượt mức trước đại dịch hơn 50%.

Tại châu Âu và châu Á, chiếm thị phần toàn cầu lần lượt là 52,4% và 23,8%, xuất khẩu tăng 11% và 9%. Tăng trưởng tăng tốc ở châu Phi (13%) và ở Nam, Trung Mỹ và Caribe (11%), vượt mức trung bình toàn cầu. Hai khu vực chỉ chiếm 0,9% và 1,6% xuất khẩu toàn cầu vào năm 2023, đang trên đường tận dụng lợi thế của thương mại dịch vụ được cung cấp số.