Gánh nặng kinh tế

Thông tin từ Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá (Bộ Y tế): Gánh nặng về kinh tế do sử dụng thuốc lá tại Việt Nam rất lớn, khoảng 49.000 tỷ đồng/năm để mua thuốc lá (ước tính từ tổng tiêu thụ năm 2020). Bên cạnh đó, chi phí điều trị 5 nhóm bệnh (ung thư phổi, ung thư đường tiêu hóa - hô hấp trên, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, nhồi máu cơ tim, đột quỵ) trên tổng số 25 bệnh do thuốc lá gây ra chiếm khoảng 1% GDP.

Chi phí liên quan sử dụng thuốc lá chiếm tới 1% GDP

Trong khi đó, việc sử dụng thuốc lá vẫn có xu hướng gia tăng, đặc biệt trong giới trẻ, với hình thức sử dụng thuốc lá mới như thuốc lá điện tử ngày càng phổ biến. Kết quả điều tra tình hình sử dụng thuốc lá năm 2020 tại 34 tỉnh/ thành phố cho thấy, tỉ lệ hút thuốc lá điện tử năm 2020 tăng 18 lần so với năm 2015 (từ 0,2% lên 3,6%), trong đó nam giới tăng 14 lần (từ 0,4% lên 5,6%), nữ giới tăng 10 lần (từ 0,1% lên 1%).

Chia sẻ tại hội thảo, tiến sĩ Angela Pratt - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam - cho biết: Không chỉ thuốc lá truyền thống, thuốc lá điện tử và các sản phẩm mới đều không an toàn cho sức khoẻ, sử dụng nhiều nhất là thanh thiếu niên bởi nó chứa hàm lượng nicotine và chất gây nghiện cao, ảnh hưởng đến não bộ, trí tuệ, ảnh hưởng tiêu cực đến tâm trạng, những chất được chứng minh gây ung thư và các bệnh tim mạch… WHO đã và đang tìm mọi cách để ngăn chặn việc thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử, giúp thế hệ tương lai tránh nghiện các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.

Bà Nguyễn Thị Thu Hương - đại diện Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá - cũng đã đưa ra con số đáng lo ngại, tại Việt Nam, ước tính số người hiện đang hút thuốc lá khoảng 15,4 triệu người, trong đó có 14,8 triệu người là nam và 603.000 người là nữ; khoảng 40.000 người tử vong/năm vì các bệnh có liên quan đến thuốc lá.

Giải pháp cho vấn đề

Đại diện Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá cho biết, công tác phòng chống tác hại thuốc lá đang gặp một số khó khăn, thách thức như thuế thuốc lá của Việt Nam còn rất thấp. Việt Nam là nước có mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá thấp gần nhất trong khu vực ASEAN và rất thấp so với các nước phát triển.

Thách thức nữa là khả năng tiếp cận với các sản phẩm thuốc lá rất dễ dàng, thuốc lá được bán công khai ở khắp mọi nơi với giá bán rất rẻ. Hiện chúng ta chưa có quy định về việc cấp phép quản lý điểm bán hàng; cảnh báo sức khỏe trên bao bì sản phẩm thuốc lá từ năm 2013 chưa thay đổi.

Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở nước ta tuy đã giảm nhưng vẫn còn rất cao, đặc biệt là nam giới. Trong khi đó, các sản phẩm thuốc lá mới xuất hiện như: Thuốc lá điện tử, thuốc lá không đốt nóng, thuốc lá hút Shisha... được bán tràn lan trên mạng xã hội.

Các hoạt động can thiêp của các công ty thuốc lá đa quốc gia ngày càng mở rộng và với nhiều hình thức.

Bên cạnh đó, còn gặp không ít khó khăn trong công tác tư vấn, cai nghiện thuốc lá. Cụ thể, về cơ chế chính sách: Nghiện thuốc lá là một bệnh nhưng chưa có chính sách khuyến khích các cơ sở y tế triển khai tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá. Thiếu các loại thuốc thiết yếu trong điều trị nghiện thuốc lá. Kinh phí triển khai hoạt động tư vấn, điều trị cai nghiện chủ yếu do Quỹ phòng chống tác hại thuốc lá hỗ trợ.

Về triển khai hoạt động: Hạn chế về nhận thức của người dân về lợi ích của cai nghiện thuốc lá. Nhân lực tham gia chủ yếu là cán bộ y tế kiêm nhiệm; khó khăn trong theo dõi hỗ trợ bệnh nhân trong quá trình cai nghiện thuốc lá; chính sách phụ cấp, tiền công cho nhân viên tư vấn và cán bộ y tế kiêm nhiệm chưa có…

Trước rất nhiều thách thức, các chuyên gia đề xuất: Cần tăng thuế thuốc lá, cũng như cảnh báo sức khỏe trên bao bì sản phẩm thuốc lá chiếm ít nhất khoảng 75% diện tích bao bì thuốc lá, đổi mới hình ảnh cảnh báo sức khoẻ. Với các sản phẩm thuốc lá mới có chứa các chất độc hại, ảnh hưởng đến sức khoẻ bản thân và người xung quanh, gây tác hại về kinh tế, xã hội môi trường, cần tuyên truyền để hạn chế các sản phẩm này.

Riêng với thuốc lá thế hệ mới, nhiều ý kiến bày tỏ quan điểm, nên cấm toàn bộ các sản phẩm thuốc lá mới, vì các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, bao gồm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đều là các sản phẩm có hại cho sức khỏe. Thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng làm tăng tỷ lệ sử dụng thuốc lá đặc biệt là trẻ em, thanh thiếu niên, phụ nữ và trẻ em gái; gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của thanh thiếu niên. Nhà nước cần phải hành động tích cực bảo vệ giới trẻ…