Theo báo cáo của Văn phòng điều phối Nông thôn mới Trung ương, trong vòng 1,5 năm triển khai thực hiện, đến nay 19 tỉnh, thành đã đánh giá, phân hạng và quyết định công nhận cho 900 sản phẩm OCOP, đạt 33,16% so với kế hoạch đến hết năm 2020 có 2.400 sản phẩm được công nhận. Trong đó, có 16 sản phẩm đề xuất 5 sao, 275 sản phẩm đạt 4 sao và 585 sản phẩm đạt 3 sao. Đặc biệt, đã có gần 3.300 tổ chức kinh tế đăng ký tham gia sản xuất sản phẩm OCOP với nguồn lực trên 10.000 tỷ đồng.

Nhiều địa phương cho biết, sau khi được đánh giá xếp hạng, nhiều sản phẩm đã được các đơn vị phân phối, bán lẻ, bán thương mại điện tử ký kết hợp đồng tiêu thụ với số lượng lớn, doanh thu bán sản phẩm trong năm của các nhóm sản phẩm đã được đánh giá xếp hạng đều tăng đáng kể.

Các sản phẩm đặc sản Bến Tre được giới thiệu tại Hội chợ giới thiệu sản phẩm OCOP tỉnh Bến Tre tại TP. Hồ Chí Minh

Đáng chú ý, hoạt động xúc tiến thương mại phục vụ Chương trình OCOP diễn ra sôi nổi khắp cả nước từ Trung ương đến địa phương. Nhiều địa phương đã thực hiện mở các trung tâm, điểm giới thiệu bán sản phẩm OCOP theo tiêu chí quy định của Bộ Công Thương tại Quyết định 920/QĐ-BCT ngày 16/4/2019 như: Quảng Ninh, Hà Giang, Bắc Kạn, Thái Nguyên… đã tạo nên hiệu ứng tích cực quảng bá, tiêu thụ sản phẩm OCOP. Các sản phẩm OCOP được đánh giá xếp hạng đã có bước tiến về chất lượng, đa dạng về mẫu mã, bao bì, đảm bảo điều kiện, quy định về tem, nhãn mác, truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Dù đã đạt được những kết quả bước đầu, PGS. TS Trần Văn Ơn - Tư vấn trưởng Chương trình OCOP quốc gia - cho rằng, với nguồn lực rất lớn đến hàng chục nghìn tỷ đồng, tuy nhiên tầm quan trọng trong phát triển sản phẩm OCOP chưa được nhận thức đầy đủ. Nhiều địa phương có xu hướng tập trung vào sản phẩm chủ lực của mình, chỉ định sẵn phải làm cái này, cái kia và xác định phải lớn, ra tấm, ra món. Điều này có thể đẩy người dân vào thế khó khăn khi chưa đủ khả năng quản lý và cũng chưa biết có bán được sản phẩm hay không. Việc này đi ngược lại quy tắc OCOP. Một số tỉnh đang “khoán trắng” cho ngành Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) thực hiện chương trình OCOP trong khi sản phẩm này liên quan đến nhiều ngành khác nhau.

Trong năm 2020, các địa phương phải tiếp tục công nhận cho khoảng 1.500 sản phẩm nữa. Đây là nhiệm vụ rất nặng nề. Trong khi đó, thống kế của 61 tỉnh thành phố đã phê duyệt đề án, kế hoạch thực hiện chương trình OCOP, tổng số sản phẩm dự kiến chuẩn hóa OCOP đến hết năm 2020 là 3.843 sản phẩm. 500 phương án, dự án sản xuất kinh doanh được đề xuất và được Nhà nước hỗ trợ triển khai.

Tuy nhiên, vấn đề quan trọng hơn phải đặt ra lúc này là phải làm gì để phát triển các sản phẩm OCOP đúng hướng, thực chất và đảm bảo chất lượng, tránh tình trạng vàng thau lẫn lộn, hay cách làm hình thức tiêu tốn tiền của của nhà nước và xã hội.

Sản phẩm OCOP có 2 tiêu chuẩn cơ bản, đó là sức mạnh cộng đồng và tiêu chuẩn chất lượng hàng hóa. Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam – đặt vấn đề, bản chất sản phẩm OCOP là gì? Hay bây giờ chỉ là thương hiệu để đi vào các gian hàng hay là chứng nhận tiêu chuẩn chất lượng? Cần phải suy nghĩ điều này, nếu không thì sẽ lại chạy theo hình thức.

Lo ngại việc chạy theo ào ào trong định hướng phát triển cũng như thẩm định, chứng nhận sản phẩm OCOP, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Trần Thanh Nam đề nghị các địa phương siết chặt việc thẩm định, công bố và thực hiện đúng chu trình OCOP theo đúng tinh thần chỉ đạo của Bộ và Chính phủ. “Cần làm chậm mà chắc. Tiền nên bỏ vào giúp cho các hộ nông dân, các HTX chuẩn hóa những cái người ta đang cần còn hơn đi làm cái thương hiệu ở bao bì”, thứ trưởng Trần Thanh Nam nói.