Hút thuốc lá và nguy cơ bệnh tim mạch

Theo PGS.TS.BS Phạm Nguyễn Vinh - Giám đốc Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP. Hồ Chí Minh: Từ những năm 1940 các nhà khoa học đã chứng minh được mối liên hệ mật thiết giữa hút thuốc lá và nguy cơ mắc các bệnh tim mạch. Mối liên hệ này không chỉ được thể hiện rõ nét ở cả nam giới và nữ giới, mà còn thấy được ở người lớn tuổi và trẻ nhỏ.

Người hút thuốc lá có nguy cơ cao nhất mắc các bệnh cao huyết áp, bệnh về tim

Một số bệnh lý tim mạch thường gặp ở những người có thói quen hút thuốc lá được chỉ ra, gồm: Xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, đột tử, bệnh mạch vành, rối loạn nhịp tim, phình động mạch chủ và tăng huyết áp.

Trong đó, người hút thuốc có nguy cơ cao nhất mắc các bệnh cao huyết áp, bệnh về tim do suy yếu mạch vành, đau ngực, loạn nhịp tim và đau tim.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, trong vòng vài phút hút thuốc, nhịp tim bắt đầu tăng. Nhịp tim có thể tăng cao tới 30% chỉ trong vòng 10 phút và không thể trở về bình thường nếu không ngừng hút thuốc. Để phản ứng lại sự kích thích này, mạch máu co bóp lại buộc tim phải hoạt động nhiều hơn để luân chuyển ô xy.

Việc hút thuốc lặp lại không chỉ làm tăng huyết áp mà còn biến đổi huyết áp. Khi huyết áp tăng thì bản thân hiện tượng này đã gây bệnh tim và nguy hiểm hơn là tăng huyết áp cao, dẫn tới ảnh hưởng nghiêm trọng tới tim. Bên cạnh đó, nguy cơ tai biến mạch máu não ở người hút thuốc cao gấp 2 - 4 lần so với người không hút thuốc.

Các bệnh tim do suy yếu động mạch vành chiếm khoảng hơn nửa các bệnh liên quan tới tim mà nguyên nhân do hút thuốc. Hút thuốc là nguy cơ tiềm tàng phát triển bệnh xơ vữa động mạch, dẫn tới bệnh tim.

Chứng xơ vữa động mạch là do tích luỹ các chất béo trong động mạch và gây cản trở và làm hẹp các động mạch mà chính bộ phận này cung cấp máu cho hoạt động cơ tim. Các chất bám lại động mạch sẽ làm giảm lượng máu chảy và có thể tăng huyết áp. Hút thuốc tác động tới một số phần khác của bệnh tim vì vậy dù một ít thuốc lá mỗi ngày sẽ tăng nguy cơ mắc bệnh đáng kể. Những người hút 4 điếu thuốc mỗi ngày tăng 2,5 nguy cơ mắc bệnh suy yếu động mạch vành.

Một điều đặc biệt lưu ý, việc hút thuốc lá thụ động cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ bệnh nghiêm trọng, đặc biệt ở trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai. Chỉ với 30 phút tiếp xúc với khói thuốc lá đã có thể làm tổn thương chức năng của nội mạc động mạch vành, tương tự như ở những người hút thuốc lá thường xuyên.

Tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức

Ở Việt Nam, năm 2018, Bộ Y tế đã tổ chức Tuần lễ quốc gia không thuốc lá từ ngày 25 đến ngày 31/5, nhằm nâng cao nhận thức về mối liên quan giữa thuốc lá và các loại bệnh tim mạch khác, bao gồm đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới. Chiến dịch cũng kêu gọi hành động và các biện pháp dành cho đối tượng then chốt, bao gồm Chính phủ và người dân để hạn chế các nguy cơ về sức khoẻ tim mạch do thuốc lá gây ra.

Từ đó đến nay, từ ngày 25 đến ngày 31/5 hàng năm được lấy là Tuần lễ quốc gia không thuốc lá. Trong tuần lễ này, từ các bộ, ngành trung ương đến địa phương đều tổ chức các hoạt động nhằm nâng cao nhận thức về phòng, chống tác hại của thuốc lá, như: Cấm quảng cáo, tiếp thị thuốc lá trực tiếp tới người tiêu dùng dưới mọi hình thức, bao gồm cả hình thức giới thiệu, quảng cáo trên mạng internet. Kiểm tra về việc thực hiện quy định về không bán thuốc lá tại các địa điểm có quy định cấm hút thuốc: Phía ngoài cổng nhà trẻ, trường mẫu giáo, trường tiểu học, trung học cơ sở, phổ thông trung học; không trưng bày quá một bao, một tút hoặc một hộp của một nhãn hiệu thuốc lá tại các đại lý bán lẻ, điểm bán lể thuốc lá...

Song song đó, đẩy mạnh tuyên truyền về tác hại của việc sử dụng sản phẩm thuốc lá và các quy định của Luật phòng, chống tác hại thuốc lá…

Thông qua các hoạt động trong Tuần lễ quốc gia không thuốc lá đã góp phần nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá; những lợi ích của việc không hút thuốc. Việc cai thuốc càng sớm sẽ giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, giảm nguy cơ tử vong vì các bệnh lý tim mạch. Đồng thời ở những bệnh nhân đã mắc bệnh động mạch vành việc cai thuốc sẽ giúp giảm nguy cơ biến cố mạch vành.

Bỏ hút thuốc lá cùng với thực hiện lối sống lành mạnh sẽ giúp kiểm soát tốt huyết áp, mỡ máu, đường huyết, giúp ngăn ngừa bị bệnh ở người chưa bị bệnh tim mạch. Còn với người đã bị bệnh tim mạch, việc bỏ hút thuốc lá giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh hoặc làm nặng bệnh.

Tuy nhiên, trên thực tế, còn nhiều người tỏ thái độ thờ ơ, xem thường sức khỏe. Tại một số địa điểm công cộng, nơi tập trung đông người, khi có người hút thuốc lá nhả khói làm ảnh hưởng đến nhiều người xung quanh, song hầu như không có ai có ý thức phản ứng, nhắc nhở, yêu cầu dập thuốc. Thậm chí trong bệnh viện, là nơi cấm hút thuốc lá hoàn toàn, song nhiều người vẫn ngang nhiên hút mà không biết hoặc cố tình không biết mình đang vi phạm pháp luật.