Trình bày Tờ trình Pháp lệnh Chi phí tố tụng tại phiên họp thứ 28 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến cho biết, mục đích xây dựng pháp lệnh nhằm tạo cơ sở pháp lý đồng bộ, thống nhất cho việc thi hành pháp luật về chi phí tố tụng.

Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến trình bày Tờ trình Pháp lệnh Chi phí tố tụng

Đồng thời, khắc phục những khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn; bảo đảm trình tự, thủ tục thu, nộp chi phí tố tụng đơn giản, thuận lợi; phục vụ việc giải quyết vụ án, vụ việc kịp thời, hiệu quả; đảm bảo quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân; góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết vụ án, vụ việc của Tòa án và các cơ quan tiến hành tố tụng.

Việc xây dựng Pháp lệnh được thực hiện theo các quan điểm chỉ đạo sau đây: Thể chế hoá đầy đủ, kịp thời các chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng về cải cách tư pháp, hoàn thiện pháp luật về chi phí tố tụng; bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật; bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội.

Bên cạnh đó, kế thừa những quy định còn phù hợp, sửa đổi những quy định không còn phù hợp; bổ sung những vấn đề mới nhằm khắc phục những vướng mắc, bất cập trong thực tiễn; phù hợp với cam kết trong các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên; bảo đảm xác định đầy đủ, rõ ràng chi phí tố tụng, trình tự, thủ tục thu, nộp chi phí tố tụng đơn giản, thuận lợi cho cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình.

Dự thảo Pháp lệnh gồm 92 điều, 13 chương. Về phạm vi điều chỉnh của dự thảo Pháp lệnh, dự thảo Pháp lệnh quy định các chi phí tố tụng trong tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, tố tụng hình sự và trong thủ tục xem xét, quyết định việc đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc; áp dụng các biện pháp xử lý hành chính quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Pháp lệnh số 01/2022/UBTVQH15, Pháp lệnh số 03/2022/UBTVQH15.

Về việc miễn, giảm chi phí xem xét, thẩm định tại chỗ, giám định, dự thảo Pháp lệnh về cơ bản kế thừa quy định về miễn, giảm chi phí giám định của Pháp lệnh số 02/2012/UBTVQH13, đồng thời bổ sung việc miễn, giảm chi phí xem xét, thẩm định tại chỗ tương tự như đối với chi phí giám định; bổ sung một số đối tượng được miễn (người cao tuổi; người khuyết tật; người có công với cách mạng;…); sửa đổi trường hợp được giảm là người gặp sự kiện bất khả kháng dẫn đến không có đủ tài sản để nộp. Việc bổ sung các quy định này đã thể hiện chính sách nhân văn của Nhà nước, bảo đảm quyền khởi kiện của chủ thể tham gia tố tụng.

Về chi phí tố tụng cụ thể, dự thảo Pháp lệnh quy định chi phí xem xét, thẩm định tại chỗ, chi phí định giá tài sản, chi phí giám định, chi phí cho Hội thẩm, chi phí cho luật sư, trợ giúp viên pháp lý, bào chữa viên nhân dân trong trường hợp chỉ định người bào chữa, người đại diện do Tòa án chỉ định, chi phí cho người làm chứng, người chứng kiến, chi phí cho người phiên dịch, người dịch thuật, chi phí cấp, tống đạt, thông báo văn bản tố tụng, chi phí ủy thác tư pháp ra nước ngoài và chi phí tố tụng khác.

"Nội dung dự thảo Pháp lệnh đảm bảo phù hợp với quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách của Nhà nước về xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp, cải cách chính sách tiền lương" - ông Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh, đồng thời cho hay, Tòa án nhân dân tối cao đã tiến hành rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và nhận thấy nội dung dự thảo Pháp lệnh đảm bảo phù hợp với các văn bản pháp luật liên quan.

Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Pháp lệnh Chi phí tố tụng

Trình bày báo cáo thẩm tra dự án Pháp lệnh Chi phí tố tụng, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp nhất trí với sự cần thiết ban hành Pháp lệnh Chi phí tố tụng với những lý do như đã nêu trong Tờ trình của Tòa án nhân dân tối cao, nhằm thực hiện quy định tại Điều 169 Bộ luật Tố tụng dân sự, Điều 370 Luật Tố tụng hành chính và tháo gỡ những khó khăn trong thực tiễn thi hành Bộ luật Tố tụng hình sự về chi phí tố tụng, góp phần quan trọng bảo đảm các điều kiện để hoạt động tố tụng được tiến hành kịp thời và hiệu quả.

"Ủy ban Tư pháp nhận thấy, dự thảo Pháp lệnh đã bám sát các chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và cơ bản thống nhất với các luật, pháp lệnh có liên quan" - bà Lê Thị Nga nói.

Tuy nhiên, đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, đánh giá kỹ lưỡng các quy định của dự thảo, nhất là quy định về các loại chi phí thù lao cho người tham gia tố tụng và các mức chi để bảo đảm phù hợp với chủ trương cải cách chính sách tiền lương đã được nêu trong Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về cải cách chính sách tiền lương.

Về hồ sơ dự án Pháp lệnh, Ủy ban Tư pháp cho rằng, hồ sơ dự án Pháp lệnh được chuẩn bị nghiêm túc, cơ bản đáp ứng yêu cầu của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Tuy nhiên, cần bổ sung ý kiến của Chính phủ đối với Danh mục chi phí thù lao và phụ cấp xét xử ban hành kèm theo Pháp lệnh, đồng thời hoàn thiện thêm Báo cáo đánh giá tác động, nhất là về là nguồn lực thực hiện và điều kiện bảo đảm thi hành các quy định mới.

Theo bà Lê Thị Nga, Pháp lệnh số 02 hiện hành chỉ quy định đối với 04 loại chi phí tố tụng gồm: Chi phí giám định, định giá; chi phí cho người làm chứng, người phiên dịch. Điều 4 của dự thảo Pháp lệnh đã mở rộng, quy định đối với 13 loại chi phí tố tụng, trong đó, nhiều chi phí đã được rà soát và bảo đảm có căn cứ pháp luật, do đó, việc quy định trong dự thảo Pháp lệnh là phù hợp.