Trong thời kỳ đổi mới, do tác động của nhiều nhân tố khách quan và chủ quan, tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên diễn biến phức tạp.

Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã chỉ rõ: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa tiên phong, gương mẫu; tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Thực tế trong những năm qua cho thấy bên cạnh mặt tích cực là chủ yếu thì công tác tổ chức cán bộ và quản lý cán bộ, đảng viên còn yếu kém. Tự phê bình và phê bình ở nhiều nơi còn hình thức.

Nhiều cán bộ, đảng viên nói chung, ngành Công Thương nói riêng, trong đó có một bộ phận người đứng đầu cơ quan, đơn vị chưa thể hiện tính tiên phong, gương mẫu, nhất là người đứng đầu chưa tạo được sự lan tỏa sâu rộng. Từ những lý do trên Chi bộ Đào tạo đã lựa chọn tên tác phẩm dự thì “Đấu tranh ngăn chặn đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ ngành Công Thương, góp phần xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh” là cần thiết và phù hợp với mục tiêu chung của Đảng hiện nay.

Nhận diện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”

Tự diễn biến, tự chuyển hóa là gì?

“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là xu hướng chính trị tiêu cực, phản cách mạng, xa rời mục tiêu, lý tưởng, định hướng chính trị; dao động, mơ hồ, mất phương hướng, thực chất là sự biến đổi về tư tưởng chính trị theo chiều hướng xấu dần.

“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có nghĩa là sự suy thoái từ bên trong, là quá trình mà những đảng viên trong tổ chức Đảng biến đổi về mặt tư tưởng, chính trị, đạo đức lối sống theo hướng tiêu cực, từ tốt thành xấu, không còn đúng với chuẩn mực của một đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam. Đây là biểu hiện cần phê bình, cần lên án và sửa đổi nhằm cải thiện, nâng cao nhận thức đúng đắn trong toàn bộ hệ thống chính trị.

Như vậy, sự suy thoái từ bên trong, là quá trình tự biến đổi về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên theo chiều hướng tiêu cực được nhận định là “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ cán bộ, đảng viên. Hậu quả tiêu cực của “tự diễn biến” càng lớn khi vị trí của người cán bộ, đảng viên càng cao.

Biểu hiện của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”

Những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” có những biểu hiện sau:

Thứ nhất, đó chính là có quan điểm phản bác, phủ định “sạch trơn” học thuyết Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường xây dựng chủ nghĩa xã hội do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo nhân dân Việt Nam thực hiện;

Thứ hai, thể hiện thái độ bất mãn, dao động, cực đoan khi nói về thực trạng của đất nước, về vai trò lãnh đạo của Đảng, tương lai của dân tộc. Ủng hộ một cách máy móc, thiếu cơ sở khoa học về một chế độ “đa đảng đối lập, đa nguyên chính trị”;

Thứ ba, ca ngợi, tán dương hình mẫu chủ nghĩa tư bản, tự do tư sản, đồng thời xuyên tạc, bịa đặt, áp đặt ý chí chủ quan khi đánh giá về Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chúng ta đang xây dựng;

Thứ tư, thể hiện thái độ “ba phải”, gió chiều nào theo chiều đó, không có chính kiến, thờ ơ, im lặng trước những vấn đề ở cơ quan, đơn vị và của đất nước;

Thứ năm, chạy chức, chạy quyền, tham ô tham nhũng, đề cao tư lợi, đề cao lợi ích nhóm, làm giàu một cách bất chính, có lối sống thực dụng;

Thứ sau, kéo bè phái, cục bộ địa phương, chia rẽ làm mất đoàn kết nội bộ;

Thứ bảy, có lối sống buông thả, sa đọa, phong cách làm việc cửa quyền, hách dịch, tự mãn, nói nhiều làm ít, thiếu sự gắn bó với tập thể, cộng đồng;

Thứ tám, trong đấu tranh phê và tự phê thể hiện sự cực đoan, thái quá hoặc lợi dụng các diễn đàn để bày tỏ thái độ “đấu tranh” một cách bất mãn, chống đối và trục lợi cho bản thân….

Các giai đoạn “tự diễn biến”, ‘tự chuyển hóa”

Quá trình “tự diễn biến” và “tự chuyển hóa” được xem xét diễn ra với ba giai đoạn, ứng với ba mức độ:

Giai đoạn thứ nhất: đối tượng thể hiện sự hoang mang, dao động, hoài nghi về tư tưởng, chính trị.

Giai đoạn thứ hai: đối tượng bắt đầu chủ động hơn trong tiếp nhận những thông tin trái chiều, thu thập tổng hợp thông tin và phát tán những thông tin này với thái độ bất mãn, chán ghét, thù địch.

Giai đoạn thứ ba: đối tượng có tư tưởng, hành động cực đoan, phản động, chống đối Nhà nước.

Thực trạng và nguyên nhân của sự suy thoái về tư tưởng chính trị “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”

Thực trạng của “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”

Sự suy thoái về tư tưởng chính trị “Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên trong Đảng nói chung và trong ngành Công Thương nói riêng hiện nay, lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình trong thực hiện nhiệm vụ, công vụ với động cơ không trong sáng dẫn đến các hành vi tham nhũng, tiêu cực. Từ một số vụ việc tham nhũng và tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống. Bài học từ nhiệm kỳ khoá XII vẫn còn nguyên giá trị với hơn 100 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý vi phạm kỷ luật Đảng đến những vụ đại án tham nhũng nghiêm trọng khiến nhiều cán bộ, lãnh đạo bị khởi tố, bắt giam, gây bức xúc trong dư luận.

Từ đầu năm 2022 đến nay, các cơ quan tố tụng cả nước đã khởi tố, điều tra 1.264 vụ/2.038 bị can, truy tố 742 vụ/1.594 bị can, xét xử sơ thẩm 737 vụ/1.567 bị cáo về các tội tham nhũng, kinh tế, chức vụ, riêng đầu nhiệm kỳ Đại Hội XIII của Đảng đến nay, đã kỷ luật 50 cán bộ diện Trung ương quản lý. Qua công tác thanh tra, kiểm toán kiến nghị xử lý gần 44.700 tập thể, cá nhân sai phạm … làm suy giảm niềm tin trong quần chúng nhân dân đối với Đảng.

Tuy nhiên, cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng, công tác xây dựng Đảng còn không ít hạn chế, khuyết điểm. Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, giảng dạy và học tập chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh chưa đáp ứng yêu cầu. Nội dung sinh hoạt Đảng ở nhiều nơi còn đơn điệu, hình thức, hiệu quả chưa cao. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của không ít tổ chức Đảng còn thấp, thậm chí có nơi mất sức chiến đấu. Đặc biệt là những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ.

Nguyên nhân

Quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” có nhiều nguyên nhân. Nguyên nhân ở sự tác động của các thế lực thù địch trên các lĩnh vực tư tưởng, kinh tế, chính trị, văn hóa…

Nguyên nhân ở sự tác động từ mặt trái của cơ chế thị trường, hội nhập quốc tế.

Nguyên nhân ở sự khó khăn trong đời sống của nhân dân nói chung và của phần lớn đội ngũ cán bộ, đảng viên.

Nguyên nhân ở chỗ, phương pháp lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước còn nhiều chỗ chưa khoa học, việc giáo dục đạo đức cách mạng bị buông lỏng, tình trạng tham ô, tham nhũng trong bộ máy chính quyền các cấp chưa ngăn chặn được mà có xu hướng gia tăng.

Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân cả khách quan lẫn chủ quan, trong đó nguyên nhân chủ quan là chính.

Nguyên nhân khách quan

Thứ nhất, tác động từ sự khủng hoảng của chủ nghĩa xã hội trên thế giới và các mặt tiêu cực của quá trình toàn cầu hóa, sự lợi dụng các phương tiện truyền thông hiện đại bởi các thế lực phản động, thù địch để xuyên tạc, bóp méo tình hình thực tế của Việt Nam, cổ xúy cho lối sống hưởng lạc, thực dụng, ích kỷ, cá nhân chủ nghĩa, vì đồng tiền.

Thứ hai, tác động tiêu cực từ mặt trái của cơ chế kinh tế thị trường.

Thứ ba, âm mưu, chiến lược “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch.

Nguyên nhân chủ quan

Thứ nhất, công tác giáo dục chính trị, tư tưởng cho cán bộ, đảng viên chưa được coi trọng đúng mức, hoạt động kém hiệu quả. Có biểu hiện xem nhẹ giáo dục chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, xem nhẹ giáo dục đạo đức cách mạng.

Thứ hai, công tác tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận còn nhiều bất cập, hiệu quả thấp.

Thứ ba, công tác quản lý cán bộ, đảng viên bị buông lỏng. Nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt đảng chưa được chấp hành nghiêm túc.

Thứ tư, bản thân một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện và học tập, để chủ nghĩa cá nhân phát triển, chi phối, làm xói mòn bản chất tốt đẹp của người đảng viên cộng sản.

Thứ năm, những yếu kém trong quản lý nhà nước, quản lý xã hội vừa là nguyên nhân, vừa là hệ quả của tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Với cách nhìn biện chứng và nghiêm túc, phải coi đây là nguyên nhân chính.

Một số giải pháp đấu tranh, ngăn chặn tình trạng “tự chuyển hóa”, “tự diễn biến” trong nội bộ

“Tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” không phải là những cụm từ quá xa lạ đối với các đảng viên trong việc thực hiện các nghị quyết trung ương Đảng. Đặc biệt là các hội nghị lần thứ 4 Ban Chấp hành Trung ương ba khóa liên tiếp (khóa XI, XII, XIII) đều bàn và thống nhất ban hành nghị quyết chuyên đề, kết luận về xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Hội nghị Trung ương 4 khóa XI đã ban hành Nghị quyết "Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay"; Hội nghị Trung ương 4 khóa XII ban hành Nghị quyết "Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ”.

Để đấu tranh ngăn chặn tình trạng “tự chuyển hóa”, “tự diễn biến” và làm thất bại mọi âm mưu thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch trên mặt trận chính trị - tư tưởng trong nội bộ Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên, cần thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả công tác tư tưởng trong đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong đội ngũ đảng viên, nhất là đội ngũ đảng viên là cán bộ, công chức, viên chức. Quán triệt tinh thần đổi mới của Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ tư, khóa XII và Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, cần tập trung đổi mới nội dung giáo dục tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị và đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”.

Hai là, các cấp ủy đảng cần tiếp tục triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp, kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi các biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên; tổ chức thực hiện có hiệu quả việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Phát huy tính chủ động, tích cực tự tu dưỡng, tự rèn luyện của đội ngũ cán bộ, đảng viên, coi đây là giải pháp trực tiếp quyết định đến nâng cao năng lực đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ Đảng.

Ba là, đề cao tinh thần tự phê bình và phê bình trong các tổ chức Đảng theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ tư, khóa XII về “Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”; Các cấp ủy, tổ chức Đảng và đảng viên cần nhận thức sâu sắc hơn về vai trò, tầm quan trọng của đấu tranh phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong Đảng để từ đó đề ra các giải pháp xây dựng tổ chức đảng trong sạch, vững mạnh gắn với thực hiện các giải pháp khắc phục hạn chế, khuyết điểm sau kiểm điểm tự phê bình và phê bình.

Bốn là, tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền kịp thời, có tính định hướng đúng đắn nhằm cung cấp thông tin chính thống cho đội ngũ cán bộ, đảng viên và Nhân dân về những vấn đề kinh tế, chính trị, đối ngoại… quan trọng của đất nước; chú trọng giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng đối với mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là với những cán bộ lãnh đạo, quản lý. Cần kết hợp chặt chẽ giữa tăng cường giáo dục đạo đức trong Đảng và trong xã hội với tinh thần tự tu dưỡng, rèn luyện của mỗi cán bộ, đảng viên.

Năm là, giữ gìn, củng cố đoàn kết, thống nhất trong toàn Đảng, chống những biểu hiện cục bộ, địa phương, phe cánh, “lợi ích nhóm”; tiếp tục giáo dục nâng cao nhận thức, xác định rõ vị trí, vai trò, trách nhiệm của các lực lượng tham gia đấu tranh; tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận; quan tâm đầu tư những điều kiện đảm bảo cho cuộc đấu tranh trên mặt trận tư tưởng ngày càng hợp lý, có hiệu quả.

Sáu là, kết hợp chặt chẽ giữa “xây” và “chống”, lấy xây dựng mạnh về mọi mặt là chính, nhất là giữ vững ổn định chính trị và định hướng xã hội chủ nghĩa; xây dựng và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội; tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh; mở rộng quan hệ đối ngoại. Chăm lo xây dựng nhân tố con người, nâng cao khả năng “tự bảo vệ” trước những âm mưu, hoạt động chống phá của các thế lực thù địch, trước tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, hội nhập. Đây là biện pháp tốt nhất, tích cực, chủ động nhất để phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên.

Từ quá trình nhận thức, nhận diện những biểu hiện suy thoái, tự phê bình và phê bình đã góp phần đấu tranh với những suy nghĩ và hành vi sai trái, từng bước ngăn chặn, đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ, nhất là từng bước đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực. Nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp đã được phát hiện, chỉ đạo điều tra, truy tố, xét xử nghiêm minh. Công tác đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” đã đạt được một số kết quả bước đầu.

Các giải pháp trong nội bộ ngành Công Thương

Là cán bộ, đảng viên, trong chi bộ Đào tạo, Trường Đào tạo, bồi dưỡng, cán bộ Công Thương Trung ương, chúng tôi nhận thấy công tác đấu tranh đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ là hết sức cấp bách, quan trọng, cần được thực hiện thường xuyên, lâu dài và đây không chỉ là công việc của các cơ quan Đảng, Nhà nước mà còn là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, là trách nhiệm của mọi đảng viên, công chức.

Hiện nay, ngành Công Thương đang nỗ lực vượt qua khó khăn, thách thức, có nhiều khó khăn. Bên cạnh hoạt động chuyên môn, công tác đấu tranh đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ luôn được cấp ủy, người đứng đầu ngành, các cơ quan, đơn vị quan tâm quán triệt, triển khai thực hiện với nhiều giải pháp đồng bộ và được thực hiện thường xuyên, liên tục, sâu sát trên cơ sở bám sát các nghị quyết của Trung ương, đặc biệt là Kết luận số 21-KL/TW về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”, các văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng và các chỉ đạo, quán triệt của ngành.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm, nhận thức và thực tiễn trong công tác đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ, vẫn còn những hạn chế, bất cập đã và đang tác động mạnh, nhiều chiều đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và công tác đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ. Dưới đây là một số giải pháp đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến, tự chuyển hoá”:

Một là, đồng loạt triển khai các giải pháp kết hợp giữa “xây” và “chống” ngay từ bên trong nội bộ ngành Công Thương. Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh. Tổ chức thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình; phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, giữ vững kỷ luật, kỷ cương, đoàn kết trong Đảng. Chủ động nắm tình hình, diễn biến tư tưởng, kịp thời định hướng cho đảng viên trước những vấn đề phát sinh; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức ngành Công thương đủ tâm, đủ tầm; phát hiện, nhân rộng gương điển hình tiên tiến để tạo tính lan tỏa sâu rộng.

Hai là, “xây” và “chống” từ bên ngoài. Theo đó, “xây” với hình thức đa dạng, linh hoạt, tập trung vận dụng, khai thác, sử dụng nền tảng số, tăng cường tuyên truyền, phổ biến trên phương tiện truyền thông, tạo hiệu ứng tích cực, giúp người dân hiểu đúng, đủ về hoạt động, về những giá trị tốt đẹp mà ngành Công thương mang lại cho xã hội.

Ba là, nâng cao bản lĩnh chính trị của từng cán bộ, đảng viên trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh, phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Mỗi cán bộ, đảng viên ngành Công Thương phải thực sự có đức, có tài, “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu. Xây dựng tinh thần nhiệt huyết, chủ động, linh hoạt, sáng tạo, bình tĩnh, nhận diện trước thông tin xấu, đánh mạnh vào các hoạt động chống phá của các đối tượng thù địch với phương thức phù hợp, hiệu quả, qua đó, góp phần bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng.

Công tác phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn dân. Vì vậy, muốn phòng ngừa, ngăn chặn những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”, nhiệm vụ này tuy còn nhiều khó khăn và gian khổ, tuy nhiên tự thân mỗi cán bộ, đảng viên phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện, trau dồi đạo đức cách mạng; có tinh thần trách nhiệm cao trước Đảng, Nhà nước và Nhân dân; có tư duy sáng tạo, kiến thức, bản lĩnh vững vàng, góp phần làm trong sạch nội bộ ngành Công Thương đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.

Bên cạnh đó thực hiện chủ trương, ngành Công Thương quyết tâm thực hiện tốt công tác đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; hoàn thiện cơ chế kiểm soát chặt chẽ quyền lực; kiên quyết; đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí đồng thời triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ chuyên môn được giao, góp phần xây dựng ngành Công Thương ngày càng phát triển.