Khu vực Đông Nam Á là đối tác thương mại lớn thứ 3 của EU bên ngoài châu Âu (sau Mỹ và Trung Quốc) với giá trị thương mại hàng hóa đạt hơn 237,3 tỷ EUR vào năm 2018. EU là đối tác thương mại lớn thứ 2 của khu vực Đông Nam Á sau Trung Quốc, chiếm khoảng 14% giá trị thương mại của khu vực này. Cho đến nay, EU là nhà đầu tư lớn nhất vào các nước ĐNA với tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment, FDI) vào khu vực này lên đến 337 tỷ EUR.

Ảnh minh họa

Đến nay, EU đã có hai hiệp định thương mại tự do (FTA) đã có hiệu lực với Việt Nam và Singapore, bao gồm Hiệp định Thương mại tự do EU-Việt Nam (EVFTA) và Hiệp định Thương mại Tự do EU - Singapore (EUSFTA), và đang đàm phán Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện với Indonesia. Các FTA này tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận thị trường nhờ bãi bỏ thuế quan và các hàng rào phi thuế quan từ cả hai phía, cũng như thúc đẩy dòng vốn đầu tư. Mỗi hiệp định bao gồm một chương toàn diện về quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) với các cam kết tăng cường bảo hộ và thực thi quyền SHTT phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế.

EU và Việt Nam đã ký kết Hiệp định Thương mại và Hiệp định Bảo hộ đầu tư vào ngày 30/6/2019. Nghị viện châu Âu sau đó đã phê chuẩn cả hai hiệp định vào ngày 12/2/2021. Vào ngày 30/3/2021, Hiệp định Thương mại tự do được Hội đồng châu Âu thông qua. Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ ngày 1/8/2020. Hiệp định Bảo hộ đầu tư sẽ có hiệu lực khi được tất cả các quốc gia thành viên EU phê chuẩn. Tính đến tháng 2/2021, 6 quốc gia thành viên đã phê chuẩn Hiệp định này.

Báo cáo của Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) và EUIPO công bố năm 2019 tiếp tục cho thấy phần lớn các các công ty là nạn nhân của vấn nạn hàng giả và vi phạm bản quyền đều đăng ký ở châu Âu. Trung Quốc tiếp tục là nguồn gốc lớn nhất của vấn nạn hàng giả và hàng nhái, nhưng một số nền kinh tế lớn của Đông Nam Á cũng có tên trong số 25 quốc gia đứng đầu danh sách này. Nghiên cứu cho thấy, khá nhiều DNNVV của EU bị vi phạm quyền SHTT trong khu vực Đông Nam Á; và các DNNVV của EU nên cân nhắc điều này khi chuẩn bị chiến lược SHTT của mình.

Trong bối cảnh đại dịch Covid-19, vi phạm SHTT trong môi trường trực tuyến ngày càng gia tăng tại các nước ĐNA, thông qua các nền tảng thương mại điện tử và mạng xã hội, do thiếu các quy định có hiệu quả để xử lý các vi phạm SHTT trong môi trường trực tuyến. Các chủ sở hữu quyền SHTT nên đăng ký bảo hộ quyền SHTT của mình ở mỗi quốc gia liên quan. Việc đăng ký tại văn phòng SHTT và tại cơ quan đăng ký hải quan có thể góp phần để thực thi thành công.

Tại sao bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ lại quan trọng với các DNNVV của Liên minh châu Âu?

Các DNNVV là trụ cột của nền kinh tế Liên minh châu Âu. Các doanh nghiệp này đại diện cho 99% tổng số doanh nghiệp ở EU, chiếm hơn một nửa tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của châu Âu, và sử dụng khoảng 100 triệu lao động. Đối với các DNNVV, mối liên hệ tích cực giữa hiệu quả hoạt động kinh tế và quyền SHTT đặc biệt vững chắc.

Theo nghiên cứu mới nhất được công bố vào năm 2021 của Văn phòng sáng chế châu Âu (EPO) và Cơ quan Sở hữu trí tuệ của Liên minh châu Âu (EUIPO) về quyền SHTT và hiệu quả hoạt động công ty ở EU, các DNNVV sở hữu quyền SHTT tạo ra doanh thu trên mỗi nhân viên cao hơn 68% so với các DNNVV không sở hữu bất kỳ quyền SHTT nào. Nghiên cứu cho thấy, việc bảo hộ quyền SHTT có vai trò vô cùng quan trọng đối với thành công của các DNNVV và do đó, đây là chìa khóa để các DNNVV nhận thức được giá trị của SHTT cũng như cách tốt nhất để thu được lợi ích từ quyền SHTT.

SHTT liên quan đến tài sản vô hình, bao gồm tài sản trí tuệ và sở hữu công nghiệp. Quyền SHTT có thể được pháp luật bảo hộ thông qua bằng sáng chế, nhãn hiệu thương mại, kiểu dáng công nghiệp, quyền tác giả, bảo hộ giống cây trồng, nhưng cũng có thể thông qua bí mật kinh doanh, luật pháp về cạnh tranh không lành mạnh, luật dân sự và hình sự.

Các DNNVV có thể hưởng lợi từ việc bảo hộ SHTT và nắm bắt cơ hội kinh doanh trên toàn cầu nếu danh mục SHTT của họ được quản lý hiệu quả. Một chiến lược SHTT vững mạnh cũng giúp các DNNVV thu hút vốn từ các nhà đầu tư tiềm năng, giúp họ mở rộng hoạt động ra quốc tế ở các thị trường mới nổi. Theo báo cáo chung của EPO và EUIPO năm 2019, các ngành thâm dụng quyền SHTT tạo ra khoảng 45% tổng GDP tại EU, trị giá 6,6 nghìn tỷ EUR. Những ngành này cũng chiếm phần lớn giá trị thương mại của EU với các quốc gia khác trên toàn cầu, tương đương 96% giá trị hàng hóa xuất khẩu từ EU.

Bảo hộ quyền SHTT cũng là yếu tố quan trọng để thúc đẩy đổi mới, thông qua việc mang lại lợi tức đầu tư từ hoạt động Nghiên cứu và Phát triển (R&D). Hơn nữa, một chiến lược bảo hộ SHTT chặt chẽ sẽ giúp các DNNVV ngăn chặn người khác sử dụng miễn phí quyền SHTT của họ. Điều quan trọng, DNNVV là chủ sở hữu hợp pháp của quyền SHTT sẽ phải viện đến hành động thực thi để ngăn chặn hoạt động vi phạm quyền SHTT của họ.