Chi phí thương mại đã giảm trên toàn cầu trong 200 năm qua nhờ việc cắt giảm thuế quan và rào cản phi thuế quan, các sáng kiến ​​tạo thuận lợi cho thương mại và chi phí vận tải và truyền thông thấp hơn.

Điều này đã tạo điều kiện cho sự gia tăng của các chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu, cho phép các công ty, ngay cả ở các nước Đông Á nghèo hơn, cung cấp cho các công ty đa quốc gia lớn, tăng doanh số và thúc đẩy tăng trưởng và phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, vẫn còn một chi phí và rào cản quan trọng là các chứng từ thương mại trên giấy mà các cơ quan chính phủ, công ty giao nhận vận tải và nhà cung cấp dịch vụ hậu cần yêu cầu tại biên giới. Nhiều quốc gia vẫn chưa cung cấp các chứng từ điện tử có cùng giá trị pháp lý như các chứng từ giấy của các đối tác. Họ cũng chưa thực hiện đầy đủ Thỏa thuận tạo thuận lợi cho thương mại của WTO, đây là điều cần thiết để đảm bảo các quy trình thông quan biên giới nhanh chóng cần thiết để vận hành chuỗi cung ứng trên nhiều quốc gia.

Thương mại không giấy tờ: Giải pháp giúp các nước đang phát triển tiếp cận chuỗi cung ứng toàn cầu. Ảnh minh họa

Châu Phi cận Sahara, Nam Á, Trung Đông và Bắc Phi là những nơi tụt hậu xa nhất. Đến năm 2023, trung bình các quốc gia trong các khu vực này đã áp dụng chưa đến 66% các hoạt động tạo thuận lợi cho thương mại và thương mại không giấy tờ do Liên hợp quốc đưa ra lộ trình. 8 trong số 14 nền kinh tế Đông Á và Đông Nam Á vẫn tụt hậu so với các quốc gia phát triển trong việc áp dụng thương mại không giấy tờ và các biện pháp tạo thuận lợi cho thương mại.

Lợi ích từ thương mại không giấy tờ và số hóa các quy trình biên giới đặc biệt có lợi cho các doanh nghiệp nhỏ ở các quốc gia đang phát triển. Các doanh nghiệp này có năng lực hạn chế đối với các thủ tục giấy tờ thủ công phức tạp và tốn thời gian và hiện đang phụ thuộc vào việc tiếp cận chuỗi cung ứng và thương mại điện tử để phát triển.

Theo ước tính, chi phí vận chuyển toàn cầu sẽ giảm 18% và xuất khẩu có thể tăng 13% mỗi năm nếu các chứng từ thương mại được số hóa. Một nghiên cứu khác cho thấy việc cải thiện 10% trong triển khai thương mại không giấy tờ ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương sẽ giúp giảm 6% thời gian giao dịch.

Một quy trình biên giới được số hóa sẽ nhân lên những lợi ích thương mại này. Tại Costa Rica, các khoản đầu tư vào hệ thống một cửa điện tử cho phép các nhà giao dịch gửi dữ liệu đến một cơ quan duy nhất đã tạo ra 16 USD lợi nhuận kinh tế cho mỗi 1 USD đầu tư.

Thương mại được xử lý thông qua hệ thống một cửa điện tử tăng 1,4% so với thương mại áp dụng phương án thay thế dựa trên giấy tờ. Việc số hóa vận đơn sẽ loại bỏ thêm sự cản trở trong thương mại thế giới. Ngoài ra, hóa đơn điện tử sẽ cắt giảm thời gian quản lý và xử lý hóa đơn thương mại từ 40 xuống còn 13 phút.

Bằng cách loại bỏ các yêu cầu về tài liệu vật lý và lưu trữ, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc xác minh tài liệu, thương mại không cần giấy tờ cũng sẽ giúp các thủ tục thương mại xanh hơn. Ví dụ, Ủy ban Kinh tế và Xã hội Liên hợp quốc khu vực châu Á - Thái Bình Dương phát hiện ra rằng việc số hóa hoàn toàn các tài liệu thương mại có thể tiết kiệm tới 13 triệu tấn giấy, tương đương với việc trồng hơn một tỷ cây xanh trên toàn cầu.

Các tài liệu thương mại được số hóa cũng sẽ thúc đẩy tính minh bạch trong chuỗi cung ứng và giao dịch thông qua việc phát triển các tập dữ liệu chuẩn hóa. Điều này sẽ giúp các cơ quan chức năng cũng như các nhà cung cấp dịch vụ hậu cần và tài chính phát hiện ra các điểm bất thường và ngăn chặn trước việc lập hóa đơn trùng lặp và gian lận. Sau khi các tài liệu được số hóa, chúng cần được áp dụng trên khắp các doanh nghiệp và khu vực pháp lý. Theo một cuộc khảo sát gần đây của Phòng Thương mại Quốc tế và WTO, hơn 60 tiêu chuẩn được áp dụng không đồng đều đang được sử dụng trong thương mại quốc tế, bao gồm cả đơn đặt hàng, chứng từ vận chuyển và hóa đơn thương mại.

Quá trình số hóa và chuẩn hóa các giao dịch thương mại đang tiến triển. Năm 2021, G7 đã thông qua Luật mẫu năm 2017 về Hồ sơ chuyển nhượng điện tử (MLETR) của Ủy ban Luật thương mại quốc tế của Liên hợp quốc. Văn bản pháp lý này trao sự công nhận hợp pháp cho các hồ sơ chuyển nhượng điện tử và cung cấp các tài liệu thương mại điện tử, chẳng hạn như vận đơn điện tử, có cùng vị thế pháp lý như các tài liệu giấy.

Các nền kinh tế G7 đang thực hiện các bước thiết thực hướng tới MLETR. Năm 2023, Vương quốc Anh đã áp dụng MLETR trong Dự luật về Tài liệu thương mại điện tử của mình và Đức, Pháp và Nhật Bản đang nỗ lực hướng tới việc áp dụng. Cam kết của G7 đối với các tài liệu thương mại kỹ thuật số đang được toàn cầu hóa cam kết này đã được Hàn Quốc, Úc và các khu vực pháp lý nhỏ hơn như Bahrain, Abu Dhabi, Kiribati, Belize, Papua New Guinea, Peru và Paraguay ủng hộ. Singapore và Abu Dhabi đã thực hiện giao dịch đầu tiên trên thế giới được hỗ trợ bởi MLETR vào tháng 11/2021.

Ngoài ra, Cơ quan Phát triển Truyền thông Infocomm của Singapore đã ra mắt Trade Trust như một bộ tiêu chuẩn và khuôn khổ kỹ thuật số được chấp nhận trên toàn cầu để cho phép trao đổi các tài liệu thương mại kỹ thuật số.

Một cột mốc thương mại kỹ thuật số khác sau Covid-19 là trong lĩnh vực thanh toán và tài chính thương mại. Việc công bố Quy tắc thống nhất về giao dịch thương mại kỹ thuật số (URDTT) vào tháng 10/2021 đã thiết lập một khuôn khổ cho những người tham gia vào các giao dịch thương mại kỹ thuật số, trong đó hồ sơ điện tử được sử dụng để chứng minh cho việc mua bán hàng hóa hoặc dịch vụ cơ bản.

Để chuyển đổi thương mại thế giới, thương mại không giấy tờ, MLETR, URDTT, vận đơn điện tử chuẩn hóa và các chứng từ thương mại phải được các thương nhân, trung gian và hành lang chính bao phủ phần lớn thương mại thế giới áp dụng. Nếu được G7, Úc, Hà Lan, Bỉ, Hàn Quốc, Mexico, Singapore và Trung Quốc áp dụng, 58% thương mại thế giới sẽ được bao phủ.

Chứng từ thương mại dựa trên giấy tờ và việc thiếu chuẩn hóa đã làm tăng chi phí vận chuyển hàng hóa giữa các quốc gia trong thời gian dài. Vấn đề này hiện đang trở nên trầm trọng hơn do sự không phù hợp trong cung và cầu về dịch vụ vận chuyển và áp lực lạm phát trong nền kinh tế toàn cầu. Thương mại không giấy tờ và các tiêu chuẩn kỹ thuật số sẽ góp phần lớn vào việc đảm bảo các giao dịch thương mại minh bạch và an toàn, đặc biệt là mang lại lợi ích cho các quốc gia nơi thương mại vẫn liên quan đến nhiều giấy tờ, tem và chữ ký viết tay.