Tọa đàm này đã tạo cơ hội để đại diện của cơ quan quản lý nhà nước cấp trung ương, địa phương, Hiệp hội ngành hàng và lãnh đạo của các doanh nghiệp cùng ngồi lại, chia sẻ về vấn đề tồn tại chủ yếu của ngành hàng xuất khẩu chủ lực của tỉnh, cụm tỉnh; Mục tiêu, cách thức kết nối, vai trò, lợi ích của các bên tham gia và cách thức hoạt động của hệ sinh thái hỗ trợ các doanh nghiệp tận dụng các FTA; Tiêu chí tham gia, những khó khăn khi xây dựng Hệ sinh thái tận dụng các FTA; Lộ trình và các bước thực hiện xây dựng Hệ sinh thái tận dụng các FTA.

Toạ đàm trao đổi trực tiếp với lãnh đạo các doanh nghiệp tại các tỉnh, thành phố về hệ sinh thái tận dụng các FTA, trong đó có hiệp định CPTPP trong lĩnh vực cà phê tại TP. Hồ Chí Minh.

Sự kiện có sự tham dự của ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên (Bộ Công Thương); đại diện Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh; đại diện các đơn vị của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn; Hiệp hội ngân hàng; Viện Tony Blair về thay đổi toàn cầu; các chuyên gia và các doanh nghiệp ngành cà phê.

Theo ông Nguyễn Công Luân, Phó trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu - Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh, kim ngạch xuất khẩu cà phê của doanh nghiệp Thành phố qua cảng, cửa khẩu trong 9 tháng đầu năm 2024 đạt 663,8 triệu USD, chiếm tỷ trọng 16,2% trong tổng kim ngạch xuất khẩu cà phê của cả nước (đạt 4,1 tỷ USD). Những kết quả nêu trên có sự đóng góp quan trọng của hội nhập kinh tế quốc tế và việc tham gia các hiệp định thương mại tự do, giúp hàng hóa của nước ta được tiếp cận dễ dàng hơn vào các thị trường, đặc biệt là các thị trường khó tính, trong đó có CPTPP, EU, UK,…

Trước những diễn biến phức tạp của thị trường quốc tế như xung đột địa chính trị, bảo hộ sản xuất trong nước ngày càng gia tăng,… đã đặt ra những thử thách đối với sự phát triển bền vững và khả năng cạnh tranh của ngành cà phê nước ta. Đồng thời tất cả các sự thay đổi về chính sách, biến động về cung cầu và khuynh hướng giá cả của các quốc gia tiêu thụ cà phê trên thế giới đều ảnh hưởng trực tiếp đến ngành cà phê của nước ta, dẫn đến một số tồn tại, hạn chế.

Ông Nguyễn Công Luân, Phó trưởng phòng Quản lý Xuất nhập khẩu - Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh

“Để giải quyết các vấn đề nêu trên, Vụ Chính sách thương mại Đa biên đã xây dựng Đề án Hệ sinh thái tận dụng các FTA nhằm giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích từ các FTA, xây dựng văn hóa kết nối, hợp tác, thúc đẩy hợp tác giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp với mong muốn tất cả các chủ thể tham gia hệ sinh thái đều có lợi ích. Hi vọng rằng, chúng ta sẽ xây dựng được kế hoạch vận hành Hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành cà phê một cách hiệu quả, thiết thực, góp phần xây dựng chuỗi giá trị cho hạt cà phê, đưa sản phẩm cà phê của Việt Nam ngày càng tiến xa hơn trên thị trường quốc tế”, Đại diện Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh bày tỏ.

Phát biểu tại toạ đàm, ông Ngô Chung Khanh đã giới thiệu về Đề án Hệ sinh thái tận dụng các FTA. Đặt vấn đề, nêu ra cách thức, lộ trình xây dựng và lợi ích đem lại, tiêu chí tham gia từ việc xây dựng, vận hành Hệ sinh thái tận dụng các FTA.

“Cho đến nay, Việt Nam đã thực thi 16 Hiệp định thương mại tự do (FTA) và tiếp tục đàm phán các FTA khác trong thời gian tới. Điều này tạo ra cơ hội rất lớn cho các doanh nghiệp mở rộng hoạt động xuất khẩu của mình. Thời gian qua, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã tích cực tận dụng hiệu quả các FTA, tăng trưởng doanh thu từ xuất khẩu lớn và ổn định, góp phần phát triển kinh tế đất nước”, ông Ngô Chung Khanh nói.

Tuy nhiên, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên cũng cho rằng, bên cạnh những doanh nghiệp nắm bắt được các cơ hội từ các FTA, có nhiều doanh nghiệp chưa thể tận dụng được lợi thế to lớn này vì một số lý do khách và chủ quan khác nhau.

Cụ thể, việc các doanh nghiệp khó đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, khó kiểm soát chất lượng xuất khẩu. Tiếp đến là, thiếu thông tin thị trường quy định và yêu cầu của thị trường nước ngoài. Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng gặp khó vì thiếu vốn, khó tiếp cận vốn, vướng các quy định của ngân hàng do khác năm tài chính. Tiếp đến, là về các vấn đề tư vấn, hỗ trợ về chính sách, tiếp cận thị trường nước ngoài. Cuối cùng là đa phần các doanh nghiệp cà phê chưa xây dựng được thương hiệu.

Ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên (Bộ Công Thương).

Ông Ngô Chung Khanh cũng cho biết, để xử lý một cách toàn diện và hiệu quả những vấn đề tồn tại nêu trên, mô hình Hệ sinh thái hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA được xây dựng nhằm mục tiêu giúp doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích FTA; Xây dựng văn hóa kết nối, hợp tác và thúc đẩy hợp tác giữa cơ quan quản lý và doanh nghiệp.

“Chúng ta cần xây dựng hệ sinh thái tận FTA, trong đó có 4 thành phần chính. Cụ thể bao gồm, các cơ quan quản lý Trung ương (Các Bộ, ngành liên quan như Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tổng cục Hải quan…); Thứ hai là các cơ quan quản lý địa phương (Sở Công Thương, Sở Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Kế hoạch Đầu tư, Sở Khoa học Công nghệ… của các địa phương. Thứ ba là doanh nghiệp, hiệp hội, tổ chức tín dụng (các doanh nghiệp sản xuất chế biến, xuất khẩu, hiệp hội cà phê, các ngân hàng và tổ chức tín dụng); cuối cùng là người nông dân trồng cà phê và các hợp tác xã”, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên cho biết.

Ngoài ra, tại tọa đàm, ông Ngô Chung Khanh cũng đã trình bày về vai trò của các cấu phần trong hệ sinh thái tận dụng FTA. Trong đó nhấn mạnh về vai trò của cơ quan quản lý, doanh nghiệp, hiệp hội, các chủ thể trong Ủy ban chuyên đề… Cùng với đó, ông Khanh cũng nêu bật các lợi ích khi tham gia hệ sinh thái tận dụng FTA cũng như tiêu chí tham gia của các đơn vị.

Tại tọa đàm, bà Nguyễn Thuỳ Linh, Vụ Hợp tác quốc tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đã có những trình bày những vấn đề tồn tại trong việc chế biến, xuất khẩu các sản phẩm cà phê của Việt Nam sang thị trường đối tác FTA (tập trung vào các thị trường CPTPP, EU và UK).

Cùng với đó, ông Hoàng Trọng Thuỷ, Chuyên gia cao cấp về nông nghiệp đã có những tư vấn, góp ý xây dựng mô hình Hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành cà phê. Ông Thủy cho rằng, với lợi thế của các FTA mang lại đang mở ra bước phát triển dài năm cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, các vấn đề liên quan đến xuất xứ hàng hóa, cước phí vận tải, chứng nhận vùng trồng, sự vắng bóng của hợp tác xã trong nguồn cung đang đặt ra thách thức với ngành, doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu cà phê.

Song, quỹ đạo tăng trưởng, các động lực mới, tín hiệu thị trường và uy tín của cà phê Việt trên bàn đồ thế giới là động lực tăng trưởng của ngành, là nguồn sinh kế của hàng triệu người dân ở các vùng sản xuất, chết biến, xuất khẩu cà phê. "Chúng ta hi vọng, việc xây dựng, thực hiện hệ sinh thái tận dụng các FTA cho ngành cà phê phát triển bền vững là một yêu cầu khách quan và cấp thiết", chuyên gia Hoàng Trọng Thủy nhấn mạnh.

Ông Hoàng Trọng Thuỷ, Chuyên gia cao cấp về nông nghiệp.

Chia sẻ tại tọa đàm, ông Nguyễn Minh Khôi, Chuyên gia cao cấp về thương mại, Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu, đánh giá cao mô hình hệ sinh thái FTA. “Mô hình hệ sinh thái FTA chưa từng có tiền lệ trên thế giới. Điều này thể hiện sử đổi mới của Bộ Công Thương nói riêng và Việt Nam nói chung trong hỗ trợ các doanh nghiệp tận dụng FTA trong ngành cà phê nói riêng và các ngành khá nói chung. Tôi hi vọng với sự đồng hành của Viện Tony Blair, Chính phủ Việt Nam và Bộ Công Thương sẽ triển khai thành công mô hình này”.

Ông Khôi cũng đề xuất rằng, cần đẩy mạnh việc áp dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số vào hệ sinh thái. Thứ hai là trong vấn đề các kết nối với các đối tác ở nước ngoài cần được bổ sung vào thành chủ thể trong hệ sinh thái này.

Ông Nguyễn Minh Khôi, Chuyên gia cao cấp về thương mại, Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu.

Bà Chu Thị Quỳnh Hoa, Đại diện Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam đã có những chia sẻ về vai trò của các ngân hàng trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp tận dụng FTA. “Chỉ cần các chủ thể kinh doanh tốt, các doanh nghiệp có những phương án kinh doanh rõ ràng, hiệu quả, đảm bảo phương án trả nợ tốt thì không có lý gì các ngân hàng lại từ chối cho vay”.

Bà Hoa cũng nhấn mạnh, thời gian qua, các ngân hàng cũng luôn đồng hành, hỗ trợ các doanh nghiệp trong đó có cà phê với các chính sách ưu đãi, lãi suất thấp... Đồng thời cho biết, nếu tham gia vào hệ sinh thái này, Hiệp hội sẽ có vai trò khuyến khích các ngân hàng tham gia tích cực vào hệ sinh thái tận dụng FTA…

Tại tọa đàm, đại diện Cục Hải quan TP. Hồ Chí Minh cũng nêu quyết tâm trong việc hỗ trợ Bộ Công Thương và các cơ quan chức năng trong việc hỗ trợ các liên quan đến thủ tục hải quan đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, các doanh nghiệp ngành cà phê và các doanh nghiệp tham gia hệ sinh thái tận dụng FTA.

Đại diện một doanh nghiệp nêu về những mong muốn trong hệ sinh thái tận dụng các FTA đối với sự phát triển của doanh nghiệp.

Trong tọa đàm, một số doanh nghiệp cũng đã có những chia sẻ thẳng thắn về những khó khăn mà doanh nghiệp đang gặp phải. Các doanh nghiệp cho rằng, nếu triển khai thành công hệ sinh thái tận dụng các FTA sẽ giúp họ có thể phát triển kinh doanh, tìm thêm các đối tác tiềm năng, các nhà đầu tư… Từ đó phát triển thị trường, thúc đẩy sự lớn mạnh cho doanh nghiệp ngành cà phê.

Phát biểu tổng kết, ông Ngô Chung Khanh, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại Đa biên cho biết, trên cơ sở nội dung tại tọa đàm hôm nay, đại diện của Bộ Công Thương và Sở Công Thương TP. Hồ Chí Minh sẽ tổng hợp, đóng góp ý kiến và thống nhất xây dựng và nội dung dự kiến của Kế hoạch vận hành Hệ sinh thái tận dụng FTA cho ngành cà phê để triển khai thực hiện.