Nền kinh tế kỹ thuật số ASEAN dự kiến ​​sẽ bổ sung ước tính 1 nghìn tỷ USD vào GDP khu vực trong 10 năm tới. Trước khi đại dịch Covid-19 bắt đầu, các nhà đầu tư mạo hiểm đã lùng sục khắp ASEAN để tìm kiếm các công ty khởi nghiệp có tiềm năng tăng trưởng cao.

Năm 2018, có ít nhất 5.800 công ty khởi nghiệp đang hoạt động trong khu vực, bao gồm thương mại điện tử, fintech, giải pháp doanh nghiệp, dữ liệu lớn và hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Số hóa gia tăng trong thời kỳ đại dịch đã tạo thêm động lực cho sự phát triển của các công ty khởi nghiệp trên toàn khu vực.

Đặc biệt, số lượng “kỳ lân” - những công ty khởi nghiệp với giá trị vượt 1 tỷ USD - trong ASEAN tăng vọt. Riêng năm 2021, 25 kỳ lân mới xuất hiện, nâng tổng số 35 kỳ lân trong ASEAN cho đến nay. Các kỳ lân này chủ yếu ở 6 quốc gia ASEAN, dẫn đầu là Singapore (15), tiếp theo là Indonesia (11), Malaysia (3), Thái Lan (3), Việt Nam (2) và Philippines (1).

Theo ngành, fintech chiếm nhiều nhất (26%), tiếp theo là thương mại điện tử (20%), hậu cần (11%) và internet đa dạng (8%). ASEAN dự kiến ​​sẽ tung ra thêm 10 kỳ lân mới vào năm 2024, theo báo cáo của Bain & Company. Do đó, khu vực này đang nổi lên như một hệ sinh thái chính để nuôi dưỡng các công ty khởi nghiệp và kỳ lân. Các hiệp định thương mại tự do khu vực có thể tạo điều kiện thúc đẩy sự phát triển hơn nữa của các công ty khởi nghiệp và kỳ lân trong ASEAN? Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) thực hiện điều đó bằng cách cung cấp một thị trường khu vực mở rộng, tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ (IP) và tăng cường các quy tắc trong dịch vụ và thương mại điện tử. Hiệp định có hiệu lực từ đầu năm 2022.

Hiệp định sẽ mở rộng thương mại giữa các nước thành viên thông qua việc cắt giảm thuế quan, quy định về các biện pháp phi thuế quan, các quy tắc tiêu chuẩn hóa để xác định xuất xứ và nội dung khu vực của hàng hóa, cũng như hải quan và tạo thuận lợi thương mại.

Vì các nước thành viên RCEP cùng chiếm gần 1/3 dân số thế giới, tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và thương mại hàng hóa, thị trường khu vực mở rộng mang lại cơ hội vô giá cho các công ty khởi nghiệp của ASEAN mở rộng theo chiều ngang bằng cách bán cùng một sản phẩm trên phạm vi thị trường rộng hơn. Các quốc gia thành viên ASEAN nhỏ hơn sẽ được hưởng lợi nhiều nhất thông qua phạm vi tiếp cận được mở rộng trong lĩnh vực của RCEP.

Các công ty khởi nghiệp trân trọng bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, nhằm bảo vệ tài sản vô hình của họ, nâng cao giá trị và cho phép đổi mới liên tục. Chương sở hữu trí tuệ trong RCEP là chương WTO+ vì nó cung cấp sự bảo hộ cho quyền sở hữu trí tuệ vượt qua các quy định hiện hành của WTO về các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ (Hiệp định TRIPs).

Ví dụ, có các điều khoản về bảo hộ công nghệ và quản lý quyền điện tử. Các nước thành viên RCEP chưa phê chuẩn hoặc gia nhập các hiệp định đa phương về sở hữu trí tuệ sẽ phải làm như vậy, trong một khung thời gian cụ thể. Điều này sẽ giúp điều chỉnh các tiêu chuẩn sở hữu trí tuệ ở các nước thành viên với các tiêu chuẩn toàn cầu. Do đó, chương này làm tăng thêm sức hấp dẫn của khu vực trong việc nuôi dưỡng các công ty khởi nghiệp và kỳ lân sáng tạo hơn.

Cũng có một số điều khoản trong thỏa thuận RCEP có thể thu hút các nhà đầu tư, đặc biệt là ở các nền kinh tế kỹ thuật số mới nổi của ASEAN. Ví dụ, lĩnh vực dịch vụ bao gồm tất cả các phân khúc kỹ thuật số quan trọng, chẳng hạn như dịch vụ viễn thông và hậu cần, cùng với các dịch vụ chuyên nghiệp, tài chính và liên quan đến máy tính.

Điểm số của các ngành dịch vụ sẽ phát triển thông qua chương RCEP về dịch vụ, chương này thiết lập khả năng tiếp cận thị trường, nâng cao các quy tắc tham gia và tính minh bạch cao hơn. Điều quan trọng, hiệp định bao gồm một chương về thương mại điện tử nhằm tạo ra môi trường thuận lợi cho ngành bằng cách cung cấp các quy tắc tạo thuận lợi thương mại kỹ thuật số, đặc biệt là thông qua việc thúc đẩy giao dịch không cần giấy tờ, chứng thực điện tử và chữ ký. Mặc dù không có phạm vi bao quát toàn diện về các luồng dữ liệu xuyên biên giới và các yêu cầu bản địa hóa, nhưng phạm vi hạn chế mới sẽ bị giảm bớt.

Do đó, RCEP cung cấp cơ hội đầu tư cho các nhà đầu tư trong hiệp định đang chú ý đến các nền kinh tế kỹ thuật số đang phát triển của ASEAN. Singapore, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc và Thái Lan đã nằm trong số mười nhà đầu tư hàng đầu tại ASEAN. Từ năm 2015 đến năm 2020, các nước RCEP đã đóng góp khoảng 40% tổng vốn FDI nhận được vào ASEAN.

RCEP cũng có thể giúp thu hút các khoản đầu tư từ bên ngoài phạm vi của mình, vì FDI toàn cầu có khả năng phục hồi hoàn toàn về mức trước đại dịch là khoảng 1,5 nghìn tỷ USD vào năm 2022, dựa trên kịch bản lạc quan của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD). Tất nhiên, điều này giả định rằng không có sự tái phát của cuộc khủng hoảng khu vực hoặc toàn cầu tiếp theo, và sự trở lại của tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng và niềm tin của nhà đầu tư cao.

Việc RCEP có hiệu lực đến đúng lúc để tạo điều kiện thuận lợi cho các khoản đầu tư vào bối cảnh khởi nghiệp sôi động và đang phát triển ở ASEAN. Các công ty khởi nghiệp đang trưởng thành trong khu vực có thể đóng vai trò là chất xúc tác quan trọng cho các hoạt động đầu tư mới, làm sáng tỏ triển vọng của nhiều kỳ lân hơn nữa trong ASEAN.